Khí hậu tháng 4
Tháng 4 tại Việt Nam đặc trưng bởi sự chênh lệch khá rõ ràng về thời tiết giữa các miền do địa hình dài và đa dạng từ Bắc vào Nam. Cụ thể như sau:
Miền Bắc
Tháng 4 ở miền Bắc Việt Nam thường đánh dấu sự bắt đầu của mùa hè, với những thay đổi đáng kể về thời tiết. Nhiệt độ tháng 4 bắt đầu tăng lên đáng kể so với những tháng trước, với nhiệt độ trung bình dao động từ khoảng 20°C đến 30°C. Các ngày nắng nóng với nhiệt độ có thể lên tới 35°C hoặc cao hơn cũng không phải là hiếm. Độ ẩm trong không khí bắt đầu tăng lên, tạo ra cảm giác oi bức và khó chịu, đặc biệt là vào những ngày nắng nóng. Tháng 4 cũng đánh dấu sự bắt đầu của mùa mưa ở một số khu vực miền Bắc, với những cơn mưa rào bất chợt có thể xuất hiện, giúp giảm bớt cảm giác oi bức của thời tiết nắng nóng. Thời tiết trong tháng này ở miền Bắc có thể biến đổi nhanh chóng, từ nắng nóng đến mưa rào và ngược lại trong cùng một ngày.
Miền Trung
Ngược lại với miền Bắc, tháng 4 tại miền Trung Việt Nam thường mang đặc trưng của mùa khô, với nhiều đặc điểm thời tiết nổi bật. Tháng 4 thường là một trong những tháng nắng nóng nhất trong năm tại miền Trung, với nhiệt độ có thể lên tới 30-35°C, thậm chí cao hơn ở một số khu vực. Mưa là hiện tượng khá hiếm gặp trong tháng này ở miền Trung, và thậm chí một số khu vực có thể trải qua hạn hán do thiếu mưa kéo dài. Do vậy, độ ẩm tương đối thấp do ảnh hưởng của mùa khô, điều này khiến cho cảm giác nắng nóng càng trở nên khắc nghiệt. Ngoài ra, một số khu vực, đặc biệt là các vùng ven biển, có thể chịu ảnh hưởng của gió Lào – một loại gió nóng và khô từ phía Tây Nam, làm tăng cảm giác oi bức.
Miền Nam
Tháng 4 ở miền Nam thường đặc trưng bởi khí hậu nhiệt đới ẩm. Tháng này thường rất nắng nóng, với nhiệt độ trung bình từ 25°C đến 35°C, đôi khi còn cao hơn. Dù vẫn là thời kỳ cuối của mùa khô, nhưng vào cuối tháng 4, miền Nam bắt đầu chứng kiến những cơn mưa rào đầu mùa, dấu hiệu cho sự chuyển mùa từ mùa khô sang mùa mưa. Độ ẩm trong không khí bắt đầu tăng lên khi bước vào giai đoạn chuyển mùa, đặc biệt sau những cơn mưa, khiến cho thời tiết có thể trở nên oi bức hơn. Đặc biệt, thời tiết miền Nam vào tháng 4 có thể chứng kiến sự biến đổi nhanh chóng của thời tiết trong một ngày, từ nắng gắt vào buổi trưa và đầu giờ chiều đến mát mẻ sau những cơn mưa rào tối.
Tháng 4 theo quan điểm 24 tiết khí & Y học cổ truyền Trung Quốc
Theo quan điểm 24 Tiết Khí, từ ngày 04 hay 05/04 đến khoảng 20 – 21/04 dương lịch hàng năm là thời điểm diễn ra tiết Thanh Minh, tiết khí thứ 4 trong 24 tiết khí. Tiết Thanh Minh có nghĩa là “trời trong, sáng sủa”, là thời điểm cây cối đâm chồi nảy lộc, vạn vật sinh sôi nảy nở. Ông bà ta xưa chọn Tiết Thanh Minh là ngày cắt cỏ trên mộ và đắp đất lên mộ (tảo mộ). Vì ngày này thời tiết chuyển sang ấm dần, mưa nhiều hơn, cây cỏ tốt hơn trùm lên mộ, có thể làm mộ sụt lở nên cần phải cắt cỏ, đắp thêm đất lên mộ. Tiết Thanh Minh khí trời ấm áp, không quá lạnh, chưa quá nóng, rất thích hợp cho việc dưỡng sinh, vận động nâng cao tinh thần và sức khỏe.
Theo y học cổ truyền Trung Quốc, vào tiết Thanh Minh, vạn vật sinh sôi nảy nở, dương khí bắt đầu thịnh, đây là thời điểm thích hợp để thanh lọc những độc tố tích tụ trong mùa đông, điều hòa âm dương, cân bằng khí huyết, giúp cơ thể khỏe mạnh và phòng chống bệnh tật.
Tháng 4 theo Ayurveda
Theo quan điểm Ayurveda, tháng 4 thường rơi vào giai đoạn cuối của mùa Kapha và đầu mùa Pitta. Mùa Kapha liên quan đến các yếu tố nước và đất, trong khi mùa Pitta liên quan đến lửa và nước. Sự chuyển giao này trong thời tiết và môi trường có ảnh hưởng đáng kể đến cân bằng dosha trong cơ thể con người.
|
Thời điểm mùa |
Thời tiết | Cơ thể |
| Cuối Mùa Kapha | Ẩm ướt và lạnh lẽo từ mùa Kapha bắt đầu giảm bớt, nhường chỗ cho thời tiết ấm áp hơn. | Tích tụ của Kapha trong mùa đông và đầu xuân có thể dẫn đến sự trì trệ và nặng nề trong cơ thể, với các vấn đề như cảm lạnh, dị ứng và tăng cân. |
| Bắt đầu Mùa Pitta | Sự tăng nhiệt độ báo hiệu sự bắt đầu của mùa Pitta, mang lại nhiều năng lượng và sức sống. | Cơ thể bắt đầu điều chỉnh với thời tiết ấm lên, cần chú ý đến việc tránh sự tích tụ của Pitta, có thể dẫn đến sự nóng nảy, viêm và các vấn đề về tiêu hóa. |
Cơ thể và tâm lý trong tháng 4
Gan của bạn khá nóng vào thời điểm này nên bạn cũng có thể dễ có những phản ứng nóng nảy như tức giận. Sự cay đắng của mùa đông trở thành cơn thịnh nộ của mùa xuân. Những gì bạn đã hầm trong suốt mùa đông sẽ nổi lên trên bề mặt để nảy mầm. Về thể chất, phát ban tức giận có thể lan rộng trên da của bạn.
Cơn sốt mùa xuân không chỉ là một tình trạng tinh thần mà còn là một bệnh lý về thể chất. Cơ thể của bạn, đã quen với cái lạnh của mùa đông, giờ đây đang thích nghi với những ngày ấm áp hơn. Đây là một quá trình chuyển đổi lớn! Mặc dù bạn có thể đã thèm cái nóng này, nhưng cơ thể bạn vẫn chưa sẵn sàng – nó vẫn đang bắt kịp với sự thay đổi của thời tiết. Do đó, lượng nhiệt dư thừa này có thể gây ra các triệu chứng liên quan đến tắc nghẽn và bọng mắt, đặc biệt đối với những người tạng Kapha và Pitta. Tay bạn có thể sưng lên vào một ngày ấm áp của tháng 4 khi nhịp tim của bạn tăng lên. Bạn có thể nhận thấy mặt và mắt mình của mình sưng và tích nước.
Với sức nóng, màu da của bạn chuyển từ màu xám và thiếu sức sống của mùa đông xuân sang màu hồng hào của mùa hè. Nhiệt đẩy máu từ trung tâm ra tứ chi và các mạch máu ngoại biên. Máu này chảy vào cơ bắp của bạn mang theo cảm giác ngứa ngáy khi bạn di chuyển.
Người tạng Kapha vào tháng 4
Độ ẩm từ những cơn mưa rào tháng 4 cũng làm tăng độ ẩm trong không khí, khiến những người tạng Kapha dễ mắc các triệu chứng do gia tăng kapha như tắc nghẽn chất nhầy. Cơ thể vẫn có thể bị tắc nghẽn do Kapha dư thừa vào tháng Tư, vì vậy các mùi nồng trong không khí như ô nhiễm, khí đất, phấn hoa,… dễ làm trầm trọng thêm hệ thống hô hấp nhạy cảm và đang dư thừa chất nhầy của người tạng Kapha.
Người tạng Pitta vào tháng 4
Dị ứng, đặc biệt là dị ứng mũi bùng lên khi cây cối bắt đầu nở hoa và không khí đặc lại với phấn hoa. Gan bị căng thẳng có thể khiến những người tạng Pitta dễ bị dị ứng hơn. Các triệu chứng phổ biến của tháng 4 đối với người tạng Pitta bao gồm sổ mũi, ngứa mắt (do nóng gan), mẩn ngứa và viêm họng.
Người tạng Vata vào tháng 4
Sự tăng nhiệt và độ ẩm trong tháng 4 có thể mang lại cảm giác dễ chịu cho người tạng Vata, giúp giảm bớt tính khô và lạnh thường trực của cơ thể. Điều này giúp hỗ trợ sự cân bằng và giảm bớt cảm giác căng thẳng hay lo lắng. Mặc dù thích ứng tốt với sự ấm áp, nhưng người tạng Vata có thể gặp khó khăn khi phải đối mặt với sự thay đổi thời tiết đột ngột, đặc biệt là các cơn rào mưa bất chợt hoặc sự thay đổi nhiệt độ nhanh chóng, có thể làm tăng tính bất ổn của Vata.
Lối sống theo Ayurveda cho tháng 3
Đừng ngủ nướng vào thời điểm này trong năm! Hãy thức dậy với mặt trời. Bắt đầu ngày mới của bạn bằng cách rửa sạch xoang bằng nước muối sinh lý, sau đó là thực hành hít thở tiếp thêm sinh lực, có thể đơn giản bằng vài lần hít vào và thở ra thật sâu. Hơi thở trọn vẹn của bạn nên bao gồm cả việc thở bằng bụng và mở rộng lồng ngực. Những hành động đơn giản này sẽ giữ cho hệ thống bạch huyết của bạn được làm mới và làm sạch, đảm bảo đường thở của bạn luôn thông thoáng, đầu óc tỉnh táo và ngọn lửa tiêu hóa được đốt cháy.
Ngày dài hơn có nghĩa là có nhiều thời gian để tập luyện ngắn sau giờ làm việc. Hãy đặt mục tiêu tập thể dục ít nhất 15 phút mỗi ngày. Thói quen tập thể dục của bạn cũng nên bao gồm các động tác gập lưng nhằm kích thích cung cấp năng lượng cho bạn, các động tác mở phổi và thải độc gan.
Giống như những hạt giống nằm sâu trong đất nứt bung ra vì độ ẩm của tháng Tư, cơ thể bạn cũng vậy. Bạn có thể nhận thấy những chiếc nhẫn của mình dường như đang làm các ngón tay của bạn bị nghẹt thở và bàn chân của bạn có thể bị bức bí trong giày. Khi thời tiết ấm lên, hãy thực hành massage day đẩy vuốt vỗ dọc thân thể. Điều này sẽ giúp giảm bọng mắt xuất hiện vào tháng 4.
Chế độ ăn theo Ayurveda cho tháng 4
Trong suốt mùa thu và mùa đông, cơ thể nạp những thức ăn giúp bạn ấm áp và khỏe mạnh. Nhưng bây giờ đã đến lúc loại bỏ kho chất béo và đồ ngọt. Thay vì các bữa ăn thịnh soạn, chế độ ăn uống vào cuối xuân đầu hạ nên ăn các thực phẩm có tính mát, thanh đạm, dễ tiêu hóa, hạn chế các thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ ngọt.
Nên ưu tiên các loại rau xanh cùng với các mầm tươi, vị đắng của chúng hút nhiệt từ máu của bạn, do đó giúp bạn khỏi sốt, viêm họng, sưng tay và đau đầu do nhiệt. Các vị đắng mùa xuân cũng giúp thoát ẩm và hỗ trợ làm sạch gan, mang khắc phục tình trạng tắc nghẽn gan và tuần hoàn chậm chạp. Ngoài ra thực phẩm chua tự nhiên cũng hỗ trợ làm sạch gan nhẹ nhàng.
Tình trạng thường thấy của tháng 4 là cơ thể bị tức nề và có bọng mắt, nặng mặt. Hiện tượng này xuất hiện do các chất dịch dư thừa trong cơ thể không được đào thải và luân chuyển theo đúng đường, mà bị ách tắc lại trong cơ thể, khi kết hợp với nhiệt bị tích tụ dẫn đến cơ thể nóng, sốt, nhức khớp, phù nề. Có thể dùng các loại rau lợi tiểu như cần tây, cải xoăn, bắp cải và cải thìa, bí đao nên có trong thực đơn tháng 4. Để gia tăng tuần hoàn khỏe mạnh và giảm bọng mắt, đặc biệt là khi tay và mặt của bạn bị sưng, hãy sử dụng thêm các loại thảo mộc giúp bạn đổ mồ hôi.
Các loại thực phẩm có mùi hăng như củ cải, rau mù tạt, hẹ, hành sống và tỏi sẽ tạo điều kiện cho máu lưu thông đến bề mặt da và chân tay tốt hơn. Có thể dùng thêm các thảo mộc có tinh dầu và kích thích thải mồ hôi như bạc hà, bạc hà cay, hương thảo và húng quế. Các loại gia vị như quế, hoa hồi, thảo quả cũng có thể được dùng trong tháng 4 đối với các món hầm nước dùng, nhằm tán nhiệt qua đường trung tiện. Lưu ý: ngoài việc đào thải các chất dịch và nhiệt tích tụ thông qua các thực phẩm lợi tiểu, tán mồ hôi, cũng cần kết hợp bổ sung một số loại thực phẩm như: kỷ tử, hoa cúc, tổ yến, đậu xanh,… giúp sinh tân dịch mới, làm mát cơ thể, tránh gây khô và thiếu tân dịch do đào thải quá nhiều.
Ayurveda khuyên rằng việc duy trì sự cân bằng các dosha qua chế độ ăn uống, lối sống và thói quen hàng ngày có thể giúp ổn định tâm trạng và tăng cường cảm xúc tích cực. Bằng cách áp dụng một số những gợi ý này, bạn có thể giúp cơ thể mình điều chỉnh và cân bằng trong thời gian chuyển mùa từ mùa Kapha sang mùa Pitta, từ đó duy trì sức khỏe và sự hài hòa trong cả thân thể và tinh thần.
Sophia Ngô.
Nguồn tham khảo
- Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia: https://www.nchmf.gov.vn/
- Hoàng đế Nội kinh – Dưỡng sinh theo thời tiết
- Bài viết có tham khảo các kiến thức về dưỡng sinh trong cuốn sách: “Ayurveda – Nền tảng Dưỡng sinh Ấn Độ: các nguyên lý điều hoà thân tâm qua ẩm thực, yoga và thiền định”
