Leonard Shlain, tác giả của “Nghệ thuật và Vật lý” vốn là một bác sĩ, ông đã thể hiện những hiểu biết về cơ thể con người kết hợp với khảo cổ để lý giải một số lỗ hổng trong cậu chuyện tiến hóa của loài người trong quyển “Sex, time and power”. Ông cho rằng trong quá trình tiến hóa: người phụ nữ khó đẻ, dẫn đến phát triển khả năng nói không với tình dục, dẫn đến hàng loạt thay đổi. Dưới đây là bài review tác phẩm “Sex, time and power” của Leonard Shlain.
Đặt vấn đề:
Các nghiên cứu khoa học cho biết đàn ông có tỉ lệ hồng cầu nhiều hơn phụ nữ 15%. Nhưng phụ nữ không thể biết họ thiếu sắt. Rất nhiều phụ nữ mang thai mặc dù ăn uống đủ vãn thiếu, vấn đề khó hiểu của cơ thể người đó là vì sao lại không có cơ chế báo động giống như báo động thiếu muối hay nước…. Điều này , đặc biệt không hề có ở các loài động vật có vú khác khi mang thai. Do đó, Shlain cho rằng phụ nữ cần nhiều sắt hơn đàn ông, trái lại với quan điểm rằng đàn ông do phải vận động nhiều nên gây ra tình trạng thiếu sát. Chính cơ sở trên đã dẫn đến quá trình tìm hiểu của tác giả về vai trò của sắt với phụ nữ và với dòng lịch sử phát triển của loài người.
Shlain cho rằng: sự khác biệt về tỉ lệ sắt giữa hai giới tính chính là động lực đằng sau rất nhiều bước tiến hóa của xã hội loài người. Ông kết nối nghệ thuật, lịch, hôn nhân,…, liên kết giữa trăng và kinh nguyệt, giới tính và cái chết, đám ma và sự nuôi nấng của bố mẹ… Ông đưa ra giả định rằng: Chọn lọc tự nhiên hoạt động như một thể chế thông minh với mục đích và khả năng nhìn xa. Chọn lọc tự nhiên dùng chung cho cả chọn lọc tồn tại và duy trì nòi giống.
Phần I: Sắt, tình dục và phụ nữ
Chương 1: Unknown mother/ African eve
Hominids –Người vượn: là linh trưởng đầu tiên đi bằng hai chân. Bộ não lớn giúp thông minh hơn động vật ăn thịt (vì không thể chạy nhanh hơn). Xương chậu phải chịu thêm một trọng trách đặc biệt là chịu áp lực, giữ cho con khỏi rơi ra ngoài, vì vậy xương chậu duy trì kích thước nhỏ.
Khi bộ não tiến hóa dần to lên, người vượn ngày càng khó khăn khi sinh con. 150 000 năm trước đây, não người vượn phát triển đột biến, tăng thêm 1/3 dẫn đến tỉ lệ tử vong khi sinh của cả mẹ và bé tăng mạnh. Điều này đã được ghi nhận trong ngành khảo cổ học. Thời điểm xuất hiện sự tiến hóa “punctuated equilibrium” gần như một loài mới đã được tạo ra. Tác giả giả định chính việc sinh đẻ khó khăn đã là động lực cho sự tiến hóa này, không phải động lực bên ngoài như khí hậu hay địa chất..
Chương 2: Big brain/ Narrow Penis
Để thích nghi với khó khăn này, một cách “tự nhiên”, việc sinh để đứng trước hai lựa chọn: Hoặc phát triển hông lớn hơn, đi chậm hơn, hoặc đứa bé não nhỏ đi. Thế nhưng, không điều nào trong số trên diễn ra. Câu hỏi đặt ra là: Vì sao không có thay đổi này mà loài người vẫn tồn tại và phát triển? Lợi ích của não lớn vào thời điểm đó là gì?
Ngôn ngữ và kĩ thuật đi săn phát triển rất lâu sau khi xuất hiện sự đột biến này. Vì vậy đây không phải lợi ích trực tiếp của não lớn. Vậy vì sao dị biến não lớn vẫn tồn tại?
“Sự thay đổi mà chúng ta có thể đồng ý với nhau: xương nhẹ hơn, dễ tổn thương hơn, hộp sọ dễ thay đổi. Tuy nhiên điểm thay đổi mạnh nhất là độ lớn của hộp sọ, tăng tới 1/3 kích thước, từ 900cm2 lên 1400 cm2.”
Não là thứ tiêu tốn rất nhiều năng lượng và khoáng chất để hoạt động. Vì sao cần não lớn? Người vượn với não nhỏ hơn tránh thú dữ vẫn hiệu quả trong hàng triệu năm. Khi xảy ra đột biến não lớn ở người, ngôn ngữ và kĩ thuật săn chưa xuất hiện ngay, tức là nhu cầu của con người cũng tương tự ở người vượn.. Vậy nếu không phải bộ não lớn dành cho săn bắn thì có phải là dành cho sex và sinh sản hay không?
“Sự biến đổi xuất phát từ nữ trước rồi mới khiến đàn ông thay đổi để đáp ứng lại. Sự không cân xứng về tiến hóa này tạo nên sự phân biệt, mâu thuẫn và không hiểu nhau, tình yêu, sự hợp tác của hai giới trong tương lai. “
Gen của chúng ta thay đổi ít nhất từ 150 000 năm đổ lại nên những yếu tố chính về đời sống sinh sản vẫn không thay đổi từ thời tiền sử, như chu kỳ kinh nguyệt, sự ham muốn về tình dục của đàn ông. Trong cuốn sách Shlain có chỉ ra rằng phụ nữ không động dục rõ ràng. Mức độ khoái cảm và tình trạng mất máu của chu kỳ kinh nguyệt khới với mặt trăng. Hơn nữa, khả năng từ chối sex ở phụ nữ cho thấy sự phát triển của bộ não:
“Đặc biệt là khả năng từ chối sex: xuất phát từ sự phát triển của bộ não, giúp nhận ra mối quan hệ giữa tình dục và mang thai. “
Sự độc lập của phụ nữ khiến đàn ông phải tìm cách để có tình dục. Cưỡng dâm không phải là giải pháp an toàn và bên vững, dễ khiến phụ nữ lựa chọn các phương án tốt hơn và an toàn hơn
Chương 3: Reb blood/ white milk
Tác giả chỉ ra 6 nguồn mất sắt ra khỏi cơ thể phụ nữ:
– Phụ nữ từ chối tình dục dẫn đến mất máu nhiều theo chu kì kinh nguyệt.
– Phụ nữ cần sắt để nuôi bào thai. Khoảng 350 milligram sắt chuyển sang con, ngang nhu cầu 1 năm của người thường.
– Khi đẻ, phụ nữ phải chịu vết thương lớn, mất nhiều máu.
– Đứt mạch máu khi nhau thai tách khỏi thành tử cung.
– Người mẹ không ăn bọc thai sau sinh.
– Sắt trong sữa cho con bú. Dự đoán thời tiền sử, thời gian bú sữa mẹ kéo dài hơn 2 năm. Và còn nhiều nguyên nhân khác.
Người phụ nữ trung bình mất khoảng 15 gallon máu (57 lit máu)
Vậy đâu là lợi ích của việc mất máu và thiếu sắt này?
Chương 4: Plant Iron/ Meat Iron
“Con người cần ăn thịt để có sắt. Đây là cách duy nhất. Phụ nữ cần bù sắt nhiều dẫn đến nhu cầu thịt cao hơn đàn ông.”
Con người không hấp thụ được sắt trong cây như các loài động vật khác. Trong tiến trình tiến hóa, chúng ta đã từ bỏ khả năng này. Khi con người chuyển sang ăn thịt, ruột ngắn lại và cần ít oxi dẫn đến tăng oxi cho não. Do đó, con người càng được ăn nhiều thịt thì sẽ càng thông minh hơn.
Chương 5: Gyna Sapiens/ Gyna All-the-Others
“Đặc tính kì lạ thứ nhất ở phụ nữ: động dục kín, cả nữ và nam không nhận ra dấu hiệu gì về sự rụng trứng.”
Việc đứng thẳng và sử dụng quần áo càng thúc đẩy khả năng “động dục kín” này. Tác giả đã đưa ra ba thuyết giải thích cho hiện tượng trên, đồng thời đưa ra các phản bác.
Thuyết giải thích 1: Người bố ở nhà: động dục kín khiến cho đàn ông không biết thời điểm, nên ở nhà chăm sóc con. Tuy nhiên thuyết này không hợp lý ở chỗ sau khi đẻ con, vợ chồng giảm nhu cầu sex.
Thuyết giải thích 2: tránh việc giết con để phụ nữ lại sẵn sàng sinh đẻ trở lại. Tuy nhiên không hợp lý do chỉ loài người mới có động dục kín. Việc không biết thời gian động dục cũng không ngăn con đực giết con của con đực khác.
Thuyết giải thích 3: động dục kín dẫn đến sex quanh năm. Thuyết này cũng không đủ tính thuyết phục.
“Đặc tính kì lạ thứ hai ở phụ nữ: rụng trứng và hành kinh cùng ngày với các phụ nữ khác trong cộng đồng.”
Việc này có tác dụng tăng tự do khỏi sức mạnh của giới nam. Nam giới thống trị dù có mạnh đến đâu cũng không thể thỏa mãn mọi phụ nữ cùng 1 thời điểm dẫn đến nam giới bậc thấp hơn sẽ có cơ hội.
Chương 6: Period/ Perils
Tác hại của việc hành kinh đó là để lại nhiều dấu vết gây thu hút động vật săn mồi. Một hệ quả nữa: đàn ông không hành kinh dẫn đến có cảm giác chế ngự được thiên nhiên. Do đó, hành kinh có thể là lý do lý giải tại sao phụ nữ chấp nhận định mệnh hơn đàn ông với mặc cảm bất lực vì không thể chế ngự được cơ thể mất máu.
Chương 7: Her Climax/ His climax
“Cực khoái ở phụ nữ là một hành vi kì lạ. Nhiều cách lí giải đã được đưa ra.”
Tác giả chỉ ra rằng đàn ông có thể đạt cực khoái với mọi loại phụ nữ, nhưng phụ nữ chỉ có thể đạt cực khoái khi bên người mình yêu. Rất ít các loài động vật có vú khác có biểu hiện về hệ tuần hoàn, mồ hôi, cử chỉ, biểu hiện cực khoái như ở phụ nữ – loài người. Vấn đề chính là sự khác biệt về giai đoạn dễ cực khoái nhất.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng đàn ông ham muốn nhiều nhất từ lúc khá trẻ . Trong khi phụ nữ lại ham muốn nhiều nhất vào sau 35 tuổi. Tuy nhiên đàn ông thích phụ nữ trẻ còn phụ nữ lại thích đàn ông già dặn. Đây thật sự là một nghịch lý trong chênh lệch về giới, không khỏi khiến chúng ta tự hoài nghi rằng tiêu chuẩn xã hội về một mối quan hệ trai gái hiện nay đang có vấn đề. Ở độ tuổi tình dục thông thường, chúng ta sẽ thấy rằng: Từ 20 dẫn đến 40, khả năng của đàn ông giảm còn của phụ nữ lại tăng. Đàn ông đạt khoái cảm nhanh hơn với phụ nữ lạ, phụ nữ thì ngược lại. Và đặc biệt phụ nữ có con rồi lại dễ đạt khoái cảm hơn,
Có rất nhiều thuyết lí giải vì sao có tiến hóa này:
Pole Ax: Cực khoái dẫn đến khó đứng dậy dẫn đến tinh trùng có thời gian bơi ngang, dễ hơn bơi lên trên.
Upsuck: Cử động cơ âm đạo khi cực khoái giúp tinh trùng đi lên nhanh và nhiều hơn.
Cuddle: Cực khoái giúp tạo kết nối giữa hai đối tượng.
Tác giả thêm 3 lý do nữa:
- Cực khoái như là phần thưởng bù đắp lại rủi ro khi mang thai.
- Nhằm xác định được người đáng tin tưởng, giúp cô ấy trong quá trình mang thai và nuôi con. Người đàn ông đáng tin là người sẵn sàng hi sinh mong muốn nhanh gọn để nhằm thỏa mãn ng phụ nữ.
- Giảm đau đớn khi sinh sản.
Chương 8: Grandmothers/ Circumcision
Vì sao phụ nữ sau khi mãn kinh (hết khả năng sinh sản) lại vẫn sống lâu như vậy? Tác giả đưa ra Thuyết về người bà: khi không còn khả năng sinh sản, phụ nữ dành tâm sức kiếm thức ăn, truyền kinh nghiệm cho con gái của mình. Do đó, người bà là người có khả năng kết nối được nguyên nhân và kết quả của suốt quá trình này.
Cũng trong chương này tác giả lý giải vì sao lại cắt bao quy đầu của nam giới: Bao quy đầu lộn ra giúp dây thần kinh tiếp xúc được với bên ngoài dẫn đến nhạy cảm hơn, đạt cực khoái nhanh hơn. Cắt bao quy đầu sẽ giúp khoái cảm đến chậm hơn dẫn đến đàn ông có thể phù hợp được với giai đoạn của phụ nữ.
Part 2: Sex, Iron and Men
Chương 9: Prey/predator
Vượn người không phải mối đe dọa cho động vật. Nhưng người tinh khôn lại khiến nhiều loài tuyệt chủng. Sự săn bắn ở người tăng đột biến. Vì sao con người lại tiến hóa sự khát máu này? Lý giải chỉ có thể là:
Con người đi săn để có tình dục. Những loài linh trưởng khác có thể sống ăn chay, vậy sao con người lại chọn cuộc sống giết chóc. Trong mọi loài động vật, chỉ có con người đủ can đảm để săn loài có thể giết lại mình. Khi phụ nữ nói không với tình dục, đàn ông phải tìm món quà để được đáp ứng lại. Từ đó lấy được can đảm để đi săn những loài động vật nguy hiểm. Điều đó cũng lý giải tại sao chỉ có con người khi đi săn mới không ăn luôn khi còn tươi mà lại xẻ ra, mang về, đưa cho người khác. Có những bộ tộc còn đưa quy định không được ăn thứ mình đã săn. Càng đem về nhiều thịt, người đàn ông càng được chú ý và càng có cơ hội được giao phối. Hơn nữa, chỉ ở con người mới có tình trạng cuồng dục, hiếp dâm, làm tình với xác chết hay với trẻ chưa vị thành niên, cho thấy sự ức chế về sex.
Thay vì đánh nhau, đàn ông chọn ra người giỏi nhất bằng việc đi săn đem thịt về. Theo thời gian, thịt chuyển thành tài nguyên, quyền lực và tiền. Bởi vậy mà người phương Tây có câu thành ngữ “Bring back the bacon”. Ngày nay trên bàn ăn của gia đình hay của các cặp tình nhân luôn có thức ăn – thịt, nến – lửa, đều là gợi lại ký ức từ thời hang động.
Chương 10: Carnivory/ Vegetarianism
Con người lấy hầu hết chất cần thiết từ thịt. Càng ăn thịt thì càng thông minh. Con người mất dần khả năng tiêu hóa và lấy các chất từ rau, khả năng tự tổng hợp chất (vitamin C), rồi cuối cùng trở thành loài kí sinh. Nếu có đủ vitamin C, con người có thể tách và tiếp nhận sắt từ cây. Tác giả đã bình luận như sau:
“Mẹ thiên nhiên chọn chiến lược khó cho phụ nữ: không thể tự kiếm đủ lượng sắt và vitamin cần thiết dẫn đến phải dựa vào đàn ông.”
Chương 11: Menarche/ Mustaches
Xét về mặt sinh lý, phụ nữ dậy thì trước đàn ông. Khi dậy thì, có một vài chu trình hành kinh nhưng không có rụng trứng (anovulatory cycles) giúp phụ nữ giữ an toàn, không bị mang thai lúc dậy thì. Ở Thời hiện đại VỚI chế độ ăn đầy đủ và nhiều chất béo dẫn đến số chu trình này ít đi.
Con trai dậy thì tăng mức testosterone lên khoảng 20 – 40 lần, dẫn đến tình trạng trí óc luôn bị ám ảnh bởi tình dục. Con gái từ lúc dậy thì đến lúc 35 tuổi có nồng độ hooc môn sinh dục chỉ tăng 3 lần. dẫn đến phụ nữ không bị ám ảnh bởi sex mà có thời gian học hành vi của con trai và hiểu tâm lý của họ. Dần dần phụ nữ hiểu được thế mạnh của mình và bắt đầu phát triển khả năng nói không với đề nghị giao phối. Khi dậy thì, phụ nữ cao lớn hơn đàn ông nên ở giai đoạn này có thể tự bảo vệ bản thân.
Não con trai khi dậy thì chưa có đủ myelin (khả năng kết nối) nhưng lại có quá nhiều testosterone dẫn đến hành động liều lĩnh, thích thể hiện. Quá trình myelin hóa não: từ dưới lên, sau ra trước, phải sang trái. Phần vỏ não trước được myelin hóa muộn nhất dẫn đến logic, khả năng đánh giá rủi ro của đàn ông lúc dậy thì kém. Phụ nữ không phụ thuộc vào phần não này để đánh giá nhiều như của đàn ông, và cũng không bị thúc đẩy bởi hooc môn dẫn đến hành vi ít mạo hiểm hơn.
Chương 12: Premenstrual tension/ masturbatory tension
Cơ chế tự cân bằng nội môi của phụ nữ ảnh hưởng tới tâm lý ra sao? Khi rụng trứng, cơ thể phụ nữ tăng nhiệt độ, dẫn đến nở nang da thịt, sắc mặt hồng hào dẫn đến thu hút đàn ông. Trong giai đoạn này phụ nữ lại thích đàn ông nam tính chắc chắn, còn trong phần còn lại của chu kỳ thì lại thích đàn ông hơi nữ tính hơn.
Khi chuẩn bị hành kinh, phụ nữ lại cần sắt dẫn đến tỏ ra hứng thú với sex nhưng cũng không thích đàn ông trong thời điểm này. Lượng testosterone nhất thời tăng cao hơn estrogen và progesterone dẫn đến hành vi hung hăng hơn.
Một điểm quan trọng nữa, đó là vì sao đàn ông lại thủ dâm? Đây có phải căn bệnh về tâm lý? Có thuyết cho rằng thủ dâm là cần thiết để thay mới tinh trùng giúp cạnh tranh tốt hơn với đàn ông khác. Tuy nhiên thuyết này không chính xác vì thủ dâm không hay diễn ra trong giai đoạn cạnh tranh nhiều nhất. Lý do chính mà Shlain đưa ra đó là cấp độ testosterone ở đàn ông lên quá cao.
Part 3: Sex and Time
Chương 13: Moon/ Menses
“Phụ nữ có chu kì kinh nguyệt trùng với chu kì mặt trăng, thời gian mang thai cũng là tổng của 10 lần chu kỳ mặt trăng. Điều này giúp phụ nữ có cảm nhận về thời gian.”
Con người có vũ khí đi săn lợi hại là khả năng theo dõi dòng thời gian, dự đoán trước được hành vi tương lai (foresight). Tuy nhiên cảm nhận đặc biệt về thời gian lại tới từ phụ nữ vì phụ nữ. Ta thấy rằng có mối liên hệ giữa “moon, menses, time, metric.. ““trong nhiều ngôn ngữ. Trong nhiều truyền thuyết Bắc Âu, Hindu cũng có kể rằng trí khôn của các vị thần lấy từ máu khôn -“menstrual blood”
Chu kỳ kinh nguyệt đóng vai chiếc đồng hồ gây chú ý tới mức không thể bỏ qua. Phụ nữ tạo mối quan hệ giữa chu kỳ kinh nguyệt và mặt trăng. Phụ nữ thường có xu hướng chảy máu vào đêm không trăng và sinh con vào đêm có trăng sáng.
Chương 14: Woo/ I do
Phụ nữ thường chọn người đàn ông có khả năng giao tiếp hiệu quả. Người giao tiếp không hiệu quả sẽ bị loại bỏ. Ngôn ngữ chính là biểu hiện của trí tuệ, họ thường tỏ ra lắng nghe nhằm chọn lọc đàn ông.
Con người thích nói trong bữa ăn. Từ “Com-pan-ion” = to share bread (latin). Hãy hình dung, người đàn ông ngồi ăn với phụ nữ dưới ánh nến, và phụ nữ luôn nghe đàn ông nói. Nhờ vậy người phụ nữ chọn được người đàn ông có khả năng hỗ trợ cô trong suốt quá trình mang thai và nuôi con. Cô cũng tìm kiếm thêm các yếu tố như chăm sóc, bảo vệ, tình yêu và sự đồng hành. Liệu điều này có làm tan vỡ ảo tưởng về các buổi hẹn hò lãng mạn của các đôi lứa?
Ngôn ngữ cũng giúp đàn ông tiếp cận với phụ nữ dễ dàng hơn, thân thiện hơn. Bình thường đàn ông nói ít hơn phụ nữ, nhưng trong hẹn, đàn ông lại nói nhiều hơn và hầu như không lắng nghe phụ nữ chia sẻ.
Chương 15: Anima/ Animus
Carl Jung đã đưa ra khái niệm: Nam tính (animus) – nữ tính (anima). Nhưng Nam tính và Nữ tính cũng có các biểu hiện tích cực và tiêu cực:
| Nam tính – bên tốt: loyalty, heroism, protection | Nam tính – bên xấu: cruelty, violence, bullying |
| Nữ tính – bên tốt: Love, generosity, compassion | Nữ tính – bên xấu: cunning, masochism, passive aggression. |
Vì sao lại tiến hóa ra người có thể có 2 tính, cả nam tính và nữ tính?
Trong thiên nhiên cũng có những loại có hoocmon giới tính khác thường, ví dụ như linh cẩu cái có quá nhiều hoocmon testosterone dẫn đến phát triển bộ phận sinh dục giống con đực. Hoặc cánh cụt hoàng đế đực lại có khả năng ấp trứng. Tình cha là thứ mới được phát triển và khá kỳ lạ trong thiên nhiên. Trong các loài mà con đực có tính nữ, loài người là phát triển mạnh nhất. Nhiều người cho rằng đó là do môi trường, nhưng Shlain đã chứng minh rằng đó không phải nguyên nhân chính.
Ở giai đoạn 1 của sex, đàn ông phải tàn nhẫn hơn để giết thịt đem về để trao đổi lấy quyền giao phối. Tuy nhiên quà thôi không đủ, đàn ông cần có sự mềm mại, nhũn nhặn, trở thành người chăm sóc. Phụ nữ cần một người có khả năng chăm sóc trong quá trình mang thai và nuôi con. Giai đoạn 2 là giao tiếp phá băng giữa 2 giới, đàn ông cần suy nghĩ như phụ nữ.
Một điều thú vị đó là đàn ông luôn nghĩ phụ nữ như chuyến đi săn, nên họ thường sử dụng các từ như “bird”, “pursuing”, “fox”… để ám chỉ đối tượng của mình.
Chương 16: Gay/Lesbian
Nguyên nhân tiên quyết dẫn đến tình trạng đồng tính đó là mỗi người đều có yếu tố nam và nữ trong cùng cơ thể cùng một lúc. Shlain cho rằng: “Đây là sản phẩm phụ của việc mỗi người có cả hai yếu tố”. Nhưng vấn đề ở chỗ làm sao gen homosexual có thể tồn tại nếu người chứa nó ko muốn chúng sinh sôi nẩy nở?
Trong mọi nhóm người, đều có khoảng 8 – 13% đàn ông và 5% phụ nữ có khả năng cao bị gay/les. 1 trong 10 người đàn ông có xu hướng gay trong ít nhất 3 năm trong khoảng thời gian từ 16 – 55. Khảo sát cho thấy rằng đàn ông gay có xu hướng sex dễ dàng, ít ràng buộc hơn phụ nữ.
Chương 17: Same sex/ Hermaphrodite
Tác giả thống kê bốn loại người đặc biệt xuất hiện trong các nhóm người, đều dao động ở mức 8% nam giới, đó là Gay, mù màu, thuận tay trái, và bị hói. 8% tương đương với 1 trong 12 người đàn ông. Tác giả tin rằng sự xuất hiện dị thường này là một biến đổi giúp con người có thể sống sót.
Gay tăng khả năng chăm sóc trẻ con của một đàn do giảm số người đẻ và tăng số người đi làm. Người gay cũng có khả năng sáng tạo tốt hơn mặt bằng chung.
Mù màu: nằm trên gen lặn trên NST X dẫn đến khó gặp ở phụ nữ. Người mù màu có khả năng nhìn thấy các con thú dễ dàng hơn do khả năng nhìn sự vật khác với người khác.
Thuận tay trái: giúp đi săn dễ dàng, ném phi lao chuẩn hơn nếu con thú chạy sang bên phải.
Trán hói: nhằm giúp ngụy trang khỏi con mồi tốt hơn, khó bị phát hiện hơn.
Part 4: death and paternity
Cái chết và tình cha con xuất hiện ra sao
Chương 18: Mortality/Angst
Sau khi con người biết về thời gian, con người có lý do – biết về nếu – thì. Từ đó xuất hiện kiểu biết đặc biệt là wisdom – trí khôn. Trải qua thời gian, người đàn ông tiếp tục sử dụng nếu – thì để đoán, khám phá thế giới, tích thêm trí khôn. Tư duy trừu tượng Nếu-thì sử dụng chủ yếu não trái, có phương pháp lược giản hóa, phân tích theo các bước tuần tự, linear. Đây là cơ chế thúc đấy lý luận, logic, lý trí, nghệ thuật và khoa học.
Người đàn ông liên tục nhìn vào tương lai cho đến khi phát hiện ra sự thật: anh ta rồi sẽ chết. Khả năng nhận biết thời gian chảy bắt đầu từ khi đứa trẻ ba đến ba tuổi rưỡi, bắt đầu sử dụng động từ có thời.
Một sự thức tỉnh về cái chết bắt đầu đồng loạt cách đây 40 ngàn năm: xây mộ, chôn cất người, các tín ngưỡng chôn người chết. Không có sự phát triển kích thước não nào dẫn đến lý do tại sao tất cả lại bắt đầu chôn cất người?
Người phụ nữ có khả năng đã nhận ra sự liên quan tới cái chết trước, nhưng thái độ của phụ nữ tới cái chết là chấp nhận nhiều hơn đàn ông. Phụ nữ thường vẽ hình tròn biểu tượng cho thời gian, còn đàn ông vẽ mũi tên. Phụ nữ tự tử nhiều hơn, đàn ông giết người nhiều hơn. Phụ nữ kết nối với con suốt 9 tháng mang thai và biết được một phần của mình sẽ sống tiếp. Còn đàn ông thì bị ngắt kết nối với con và không hề biết điều này.
Chương 19: Superstition/Laughter
Chỉ có loài người mới phát sinh một số trạng thái tâm lý và hành vi như self – delusion ( tự huyễn hoặc), số mệnh, châm biếm, hài hước, tham lam, lo lắng, tham vọng, tự tử, sự hào hiệp, nghệ thuật.
Sự tự huyễn hoặc: chỉ có con người mới phát triển khả năng tưởng tượng thái quá, có thể tự lừa bản thân. Bắt đầu bằng niềm tin được định trước, ăn sâu, có thể không chính xác, sau đó mới là quá trình logic. Quá trình lập luận được sử dụng vào việc không nên: vẽ nên cuộc sống sau cái chết. Lập luận, lý do trở thành thứ hợp thức hóa sự tự lừa dối. Con người luôn cần phải ở trạng thái điên vì không ở trạng thái điên nghĩa là đang ở một trạng thái điên.
Khoảng 40 ngàn năm trước, người cổ dũng cảm đứng trong bóng tối và quả quyết không ai thực sự chết. Từ “tomb” và “womb” đồng âm với nhau, tư thế trong quan tài giống tư thế lúc sắp sinh. Một thế giới của linh hồn xuất hiện khi con người nhận ra mình sẽ chết.
Sự tự huyễn hoặc còn diễn ra trong các tục tế người, hoặc cuộc giết chóc nhằm được cảm thấy đang sống (nazi). Sự sợ hãi cái chết trở thành yếu tố thay đổi loài người. Quá nhiều sự tự huyễn hoặc dẫn đến cần thứ đấu lại dẫn đến sự châm biếm và hài hước xuất hiện, chống lại sự đoán trước được. Đi cùng sự hài hước và sự tự huyễn hoặc là cuộc tìm kiếm mục đích sống, hành vi tự tử. Sự khao khát một mục đích để xác định cuộc đời một người tạo nên động lực làm một cái gì đó vừa thỏa mãn bản thân và vừa được xã hội chấp nhận dẫn đến tình dục, quyền lực, tiền bạc, hoặc theo đuổi cái đẹp, tri thức, sự phục vụ, sự đắc đạo. Tóm lại, con người chuyển nỗi sợ cái chết thành việc tạo nên lịch sử. Sợ chết nhưng tin tưởng vào kiếp sau và mong muốn để lại dấu ấn tạo nên người đàn ông can đảm.
Chương 20: Father/Mother
Bằng chứng khảo cổ học cho thấy tri thức lớn thứ ba, có mức ảnh hưởng cũng lớn tới các giới tính, cũng diễn ra hầu như đồng loạt trong vài ngàn năm là liên hệ giữa tình dục và sinh con (nhận thức của người đàn ông). Bằng một cách nào đó, người đàn ông nhận ra mình làm người phụ nữ mang thai và đẻ con, và người con này giống mình dẫn đến mình có thể duy trì sự tồn tại của mình thông qua đứa con trai. Việc chăm sóc đứa trẻ để đứa trẻ kéo dài sự tồn tại của mình là tình cha. Đứa trẻ là đại diện, bộ mặt, được quyền nhận thừa kế. Khi người đàn ông nhận ra chức năng của sex, mối quan hệ thay đổi. Nếu không phải nguyên nhân này, khó có nguyên nhân khác phát sinh trong giai đoạn này để tạo nên cách mạng về tư duy cho con người.
Chương 21 Incest/Dowries
Nhằm giúp người đàn ông biết chắc con của người phụ nữ là con mình, người đàn ông xác lập chế độ một vợ một chồng. Đối với các cô con gái, người đàn ông nhấn mạnh không được quan hệ tình dục vì sẽ tạo ra bất hòa giữa những người phụ nữ dẫn đến rối loạn nhóm người.
Đem những người con gái trong nhóm đi trao đổi với các nhóm người khác, kiếm về người con gái của nhóm người khác cho con mình. Từ đây người đàn ông coi con gái là món hàng, và tới ngày nay vẫn dắt tay con gái trao cho người khác. Người tinh khôn (homo sapiens) thành người kinh tế (homo economicus). Sự trao đổi này kích thích tin tưởng, trao đổi kĩ năng và gen, nhưng lại khiến quyền lực của phụ nữ giảm.
Chương 22 Wife/Husband
Xuất phát từ thời gian, cái chết và quan hệ phụ huynh và con, người đàn ông và phụ nữ tự nguyện dẫn đến quan hệ hôn nhân chung thủy. Với khả năng nhìn sâu theo chiều thời gian, người phụ nữ nhận ra nhu cầu tương lai dẫn đến cần mối quan hệ chắc chắn, và đưa ra các tiêu chí cụ thể để chọn người đàn ông.
Part V: Men and Women
Các tương tác xã hội khác phát sinh từ sex.
Chương 23 Misogyny/Patriarchy
Sau khi phụ nữ phát triển được quyền năng, đàn ông luôn cố tìm cách giành lại quyền lực và làm mờ đi quyền lực của người phụ nữ. Sự thiên vị và cơ cấu xã hội sinh ra như kết quả. Hai điều quan trọng nhất là sự khinh nữ và trọng nam. Hầu như các tôn giáo, quan điểm chính trị trên thế giới trong lịch sử đều có xu hướng này (cho tới rất gần đây).
Người phụ nữ được gắn với thiên nhiên, hái lượm. Người đàn ông săn bắn, chính phục thiên nhiên. Vì giữ vai trò sinh con đẻ cái và khả năng sex mạnh mẽ, người phụ nữ có quyền lực hơn đàn ông. Bởi thế, dần dần, đàn ông sợ hãi quyền lực mà người phụ nữ được trao.
Chương 24 Unknown Mother/African Eve/Modern Woman
Với sự phức tạp trong tâm lý của phụ nữ đã nêu ra ở trên, Shlain lý giải sự ra đời của phim sex, mỹ phẩm và sự quyến rũ. Phim sex mang lại ba đặc tính: Không cần phải hỏi người phụ nữ để tham gia sex, không cần trao đổi gì, có thể rời đi khi xong. dẫn đến ảo tưởng mà người nào cũng muốn. Về mỹ phẩm: người phụ nữ bị thuyết phục rằng cần mỹ phẩm để thu hút đàn ông. Mẹ thiên nhiên sử dụng mỡ, đắp vào những chỗ kì lạ để khiến người đàn ông luôn bị thu hút vào cơ thể phụ nữ giống như ký ức đi săn những con mồi béo từ thuở hồng hoang.
Nguyễn Phương Mạnh review
