“Nếu không có các phát minh ngôn ngữ của họ, Trung Quốc có thể sẽ không bao giờ trở thành một thế lực hùng mạnh như chúng ta biết ngày nay.”
– Kingdom of Characters (Jing Tsu)
Còn đối với loài người, nhờ có ngôn ngữ mà chúng ta đã trở thành giống loài thống trị hành tinh này.
Khá ngạc nhiên khi một chủ đề thú vị và đáng tìm hiểu như Ngôn Ngữ lại hiếm khi xuất hiện trong các đầu sách văn học hay học thuật. Tuy nhiên, vào tháng đầu năm 2022, hãy cùng tìm hiểu chủ đề Ngôn Ngữ này qua ngòi bút của các tác giả John Colapinto, Andy Curtis.
Ngoài ra, những vấn đề nhức nhối như Nạn Phân biệt Chủng tộc, Nghiên cứu Đạo đức & Con người cũng vẫn được tập trung khai thác.
Cùng điểm lại một vài đầu sách học thuật chất lượng của tháng đầu tiên năm 2022 này nhé.
#NGÔN NGỮ
1. THIS IS THE VOICE – JOHN COLAPINTO
Không thiếu những cuốn sách về diễn thuyết, ngôn ngữ, hay thậm chí là âm nhạc. Nhưng cho đến nay, vẫn chưa có cuốn sách nào nói về nền tảng kỳ diệu cho những khía cạnh đó – chính giọng nói của con người.
Và, có rất ít nhà văn có thể viết về chủ đề rộng lớn này với tính nghệ thuật và chuyên môn như tác giả John Colapinto. Bắt đầu từ các câu chuyện – đến các lập luận hấp dẫn – ông cho rằng khả năng nói chính là thứ giúp con người trở thành giống loài thống trị hành tinh; khởi đầu từ âm thanh trong các sinh vật cá phổi từ hàng triệu năm trước, cho đến những “giọng nói tài năng” của Pavarotti, Martin Luther King Jr., Beyoncé – hay của mỗi cá nhân chúng ta.
Xuyên suốt cuốn sách, ông chỉ ra các lý do tại sao giọng nói lại là phương tiện giao tiếp hiệu quả nhất và có ảnh hưởng nhất từng được nghĩ ra: nó hoạt động theo mọi sự điều khiển của bản thân, trong mọi điều kiện thời tiết, ngay cả trong bóng tối và còn được hiệu chỉnh để tiếp cận với một, hoặc hàng nghìn người khác. Đây cũng là hoạt động đơn lẻ nhưng phức tạp nhất mà con người có thể thực hiện.
John đã đi tới Amazon để tìm hiểu bộ lạc Piraha, một bộ lạc ẩn dật với ngôn ngữ độc đáo, mang tính âm nhạc hơn bất cứ ngôn ngữ ở nơi nào khác, để giúp ta hiểu được cơ sở của giọng nói. John cũng đến Harvard để xem cách các ‘giọng nói chuyên nghiệp’ có thể giúp chữa lành và giúp đỡ như nào; đồng thời ông cũng tìm hiểu cách các giáo viên sư phạm sử dụng giọng nói của họ như một dạng vũ khí.
Cuốn sách này có ảnh hưởng khá rộng và thân mật, ở chỗ khi đọc nó, chúng ta có thể kiểm tra mọi điều Colapinto đề cập tới bằng phổi, miệng, tai và não của mỗi người. Nếu để ý kỹ, giọng nói không chỉ là một phương tiện truyền đạt lời nói, mà còn truyền đạt cả tâm trạng, xu hướng tính dục, tuổi tác, thu nhập, thậm chí cả tâm lý hay thể chất của người nói.
2. REFLECTING ON LEADERSHIP IN LANGUAGE EDUCATION – ANDY CURTIS
Các khía cạnh của giáo dục ngôn ngữ đã được đề cập đến trong nhiều tài liệu, từ phương pháp luận đến công nghệ. Tuy nhiên Lãnh đạo trong Giáo dục Ngôn ngữ (Leadership in Language Education – LiLE) lại không nhận được nhiều sự chú ý – cho đến những năm gần đây.
Trong đại dịch toàn cầu, cả thế giới đều nhận thấy, cái giá phải trả cho sự kém cỏi của lãnh đạo cấp cao chính là mạng sống. Thế giới cần những nhà lãnh đạo giỏi hơn ở mọi cấp độ xã hội – và cuốn sách này lần đầu tiên, đặt Thực hành Phản xạ ở vị trí hàng đầu trong việc phát triển năng lực lãnh đạo trong giáo dục ngôn ngữ. Đây cũng là cuốn sách duy nhất tập hợp 300 năm kinh nghiệm của LiLE, ghi lại những hiểu biết sâu sắc trong suốt ba thế kỷ cho các thế hệ lãnh đạo sau này.
#NẠN PHÂN BIỆT CHỦNG TỘC
3. THE NEW NEGRO AESTHETIC – ALAIN LOCKE
Người Da màu vẫn luôn là vấn đề nhức nhối nhất ở Mỹ. Và trong khoảng thời gian dài, nhà triết học Alain Locke vẫn luôn vật lộn với ý tưởng này. Alain tìm hiểu cảm giác của những người Da màu ra sao khi họ được coi là những nhà thơ, tiểu thuyết gia, hay tác giả truyện ngắn – đặc biệt vào năm 1924, họ đã viết về những trải nghiệm của mình khi là người Da màu trên đất Mỹ. Ông không muốn coi văn chương của người Da màu cùng cuộc “Phục hưng Harlem” như một lời phản đối nạn phân biệt chủng tộc; không muốn tập trung vào các quan điểm nặng tính xã hội học theo kiểu “Vấn đề của người Da màu”; và không muốn coi Harlem như một tụ điểm tội phạm, nghèo đói và rối loạn. Ông muốn tìm ra một khía cạnh mới, một cách nghĩ khác của người Da màu khi họ nghĩ về bản thân mình.
Các tiểu luận và bài báo được thu thập trong ấn phẩm này là kết quả của thái độ mới đó, cũng là kết quả thu được sau những trắc trở khi dấn thân để thấm nhuần lối sống của thế hệ Da màu mới. Để trở thành một thế hệ nhà thơ mới, tiểu thuyết gia mới, nhạc sĩ, vũ công hay nhà làm phim,.. người Da màu phải tự khám phá về bản thân và khám phá về đồng loại của mình – đã và sẽ là người như thế nào – mà không sợ phải làm thất vọng người Da màu hay Da trắng ngoài cuộc. Khi cam kết đi theo con đường đó, Locke khẳng định, họ sẽ khám phá bản ngã của chính mình mà mọi sự sáng tạo sẽ trở nên phong phú, giá trị. Chỉ khi người Da màu tắt đi tiếng ồn của sự phân biệt chủng tộc, họ sẽ hiểu mình thực sự là ai, và đủ khả năng biến đổi một cách mạnh mẽ nền văn hóa của bất cứ nơi nào, hay bất cứ lực lượng xã hội nào chạm tới họ.
4. YOU DON’T KNOW US NEGROES AND OTHER ESSAYS – ZORA NEALE HURSTON
You Don’t Know Us Negroes là tác phẩm tập hợp tất cả những tiểu luận tinh túy nhất của Zora Neale Hurston – một trong những nhà văn nổi tiếng nhất trên thế giới. Trải dài hơn ba thập kỷ, tác phẩm được viết trong bối cảnh Thời kỳ Phục hưng Harlem, bao gồm các sự kiện từ Đệ nhị Thế chiến, Vụ Tẩy chay Xe buýt Montgomery đến Phong trào Dân quyền,.. Tác phẩm của Hurston thể hiện một vẻ đẹp cùng tính chân thực của thế giới người Da màu, những tính chất mà chỉ bà mới thể hiện được. Nhìn chung, các bài tiểu luận này lập luận về cách mà thân phận nô lệ cùng Luật Jim Crow đã thể hiện đời sống nội tâm cùng văn hóa người Da màu như thế nào, chứ không hề phá hủy nó. Bà cũng lập luận rằng, trong quá trình tồn tại, người Da màu đã diễn giải lại mọi khía cạnh của văn hóa Mỹ – “sửa đổi ngôn ngữ, phương thức sơ chế thực phẩm, thực hành y học, và nhất là tôn giáo”. Chủ nghĩa Da trắng Thượng đẳng đã ngăn cản thế giới nhìn thấy, hay công nhận người Da đen với đầy đủ nhân tính của họ, và Hurston đã thực hiện nhiệm vụ của mình: vén tấm màn, tiết lộ trái tim cùng linh hồn của dân tộc họ.
You Don’t Know Us Negroes and Other Essays là một biên niên sử vô giá về quá trình phát triển của một nhà văn và là cánh cửa mở vào thế giới, tâm trí của tác giả này.
#NGHIÊN CỨU ĐẠO ĐỨC VÀ CON NGƯỜI
5. ETHIC & HUMAN RESEARCH – KAREN J.MASCHKE
Nghiên cứu Đạo đức & Con người (Ethic & Human Research) là một tạp chí nhằm thúc đẩy, phân tích các vấn đề quan trọng trong khoa học và chăm sóc sức khỏe, nghiên cứu y sinh học và hành vi con người.
Tháng 01/2019, tạp chí lâu đời IRB: Ethics & Human Research của Trung tâm Hastings chính thức được đổi tên thành Ethics & Human Research (E&HR), đồng thời được mở rộng bao gồm các bài báo của các học giả hàng đầu về đạo đức nghiên cứu.
6. BURNING QUESTIONS: ESSAYS AND OCCASIONAL PIECES, 2004 TO 2001 – MARGARET ATWOOD
Tập tiểu luận của Margaret Atwood là một sự đa dạng, hài hước, uyên bác và xuất sắc, đồng thời cũng là sự tò mò, hiếu kỳ của bà về mọi khía cạnh cuộc sống: từ công nghệ, khủng hoảng khí hậu, sự tự do,.. hay chi tiết hơn, đó là:
- Tại sao khắp mọi nơi, ở mọi nền văn hóa, con người lại thích kể các câu chuyện?
- Bạn có thể cho đi bao nhiêu mà vẫn có thời gian dành cho bản thân?
- Làm thế nào chúng ta có thể tồn tại trên Trái Đất?
- Liệu tất cả mọi chuyện có đúng sự thật, có công bằng?
- “Thây ma” có liên quan gì đến chủ nghĩa độc tài?
Với hơn năm mươi tiểu luận, Atwood hướng sự quan tâm và trí tuệ của mình đến những vấn đề trên thế giới, rồi thuật lại cho ta thấy những gì bà tìm được: một thời kỳ đầy biến động, sự sụp đổ tài chính, sự trỗi dậy của Trump và một cơn đại dịch khủng khiếp. Từ tài chính đến công nghệ, khủng hoảng khí hậu đến sự tự do cá nhân, thậm chí đến cả cách xác định granola,.. có lẽ sẽ không có cuốn sách nào tốt hơn khi nói về những bí ẩn của hành tinh chúng ta.
7. CONFESSIONS OF THE FLESH: THE HISTORY OF SEXUALITY (VOLUME 4) – MICHEL FOUCAULT
Tập thứ tư, và cũng là tập cuối cùng trong Bộ sách Lịch sử Tình dục của triết gia Michel Foucault. Bộ sách này là tác phẩm quan trọng nhất của Foucault, được hoàn thành ngay trước khi ông qua đời vào năm 1984.
Một trong những nhà tư tưởng có ảnh hưởng lớn nhất của thế kỷ XX, Michel Foucault đã có một tác động mạnh đối với tư tưởng phương Tây. Ba tập đầu trong Bộ Lịch sử tình dục, ông theo dõi các quan niệm văn hóa, trí tuệ về tình dục, cho rằng tình dục được định hình sâu sắc bởi các cấu trúc quyền lực áp dụng lên nó. Còn với tập thứ tư này, ông cho rằng nguồn gốc của Chủ nghĩa Toàn trị được bắt đầu từ nghi lễ thực hành thú tội của Cơ Đốc giáo. Bản thảo của tập cuối này được giữ kín, thể theo nguyện vọng của Foucault không muốn bất kỳ bản thảo nào của mình được xuất bản sau khi ông mất.
Tuy nhiên khi tài liệu lưu trữ của Foucault bị bán lại vào năm 2013, cháu trai của Foucault cảm thấy đã đến lúc nên xuất bản tập cuối cùng này. Về mặt triết học, đây là một chương trong thông diễn học của ông về chủ đề ông mong muốn. Về mặt lịch sử, nó tập trung vào việc chỉnh sửa tính chủ quan đã được thực hiện bởi các Giáo phụ Kitô giáo sơ khai, những người đã biến các Diễn ngôn (Logos) của con người thành một dạng thần học – Những lời thiêng liêng của Đấng tối cao.
Đức Chúa Trời sẽ làm gì trong vấn đề thực hành tình dục ngay chính? Foucault phân tích tính logic của các câu trả lời được các nhà thần học đưa ra trong nhiều thế kỷ, đỉnh điểm nhất là cuộc thảo luận hấp dẫn của Thánh Augustinô về ham muốn tình dục. Sâu sắc và mang tính cá nhân, Tập 4 Confessions of the Flesh chính là thành tựu của một bậc thầy Triết học.
8. AN ANATOMY OF PAIN: HOW THE BODY AND THE MIND EXPERIENCE AND ENDURE PHYSICAL SUFFERING – ABDUL-GHAALIG LALKHEN
Cơn đau là trải nghiệm phổ biến ở con người, nhưng chúng ta hiểu rất ít về cơ chế đằng sau nó. Khi bị thương, ta cảm thấy cơn đau và tìm kiếm cách chữa trị từ các chuyên gia, hay tự học cách tránh gây ra đau đớn. Nhưng những gì diễn ra trong cơ thể chúng ta không hề đơn giản. Ngay bản thân các nhà y học cũng không hiểu hết được sự phức tạp của tâm trí và cơ thể con người, hay cách chúng phản ứng với các cơn đau. Trong suốt lịch sử, chúng ta đã cố gắng ngăn ngừa, điều hòa các tác động của cơn đau – nhưng điều này chỉ dẫn đến việc bùng nổ của ngành công nghiệp thuốc phiện.
Được viết bởi một chuyên gia y tế và được đào tạo như một bác sĩ gây mê, An Anatomy of Pain là cuốn sách đầu tiên giải thích rõ ràng về các vấn đề phức tạp xung quanh việc điều trị cơn đau, cách cộng đồng đối phó với bệnh nhân, cũng như cách cơ thể ta liên kết với các cơn đau như thế nào. Với quan niệm thông thường, ta vẫn coi cơn đau chỉ như các tổn thương mô, nhưng đó chỉ là một phần rất nhỏ của câu chuyện – cơ quan tạo ra các cơn đau là từ bộ não. Các nghiên cứu điển hình cho thấy, một người phụ nữ trải qua cuộc sinh mổ cảm thấy ít đau hơn đáng kể so với một bệnh nhân phẫu thuật sỏi thận. Còn một người lính trốn về nơi trú ẩn sau khi bị thương, sẽ hứng chịu một cơn đau đáng kể so với một người bị thương tương tự trên đường phố theo kiểu khác. Sự thật, cơn đau là sự kết hợp phức tạp giữa các dây thần kinh, trạng thái tâm lý, thậm chí cả thành kiến xã hội và khả năng nhận thức tình huống.
Chứa đầy các nghiên cứu điển hình và lịch sử y tế, cuốn sách này cung cấp kiến thức chung về tất cả các khía cạnh của cơn đau, từ mãn tính đến cấp tính, hướng dẫn chúng ta về các phương pháp điều trị đau – từ thuốc (bao gồm cả opioid) đến cách kích thích các dây thần kinh. Cho dù đó chỉ là một cơn đau nhẹ hay bệnh nghiêm trọng, con người đều phải đối mặt với các cơn đau trong cuộc đời mình. Và “cuốn sách tuyệt vời này – chắc chắn sẽ thúc đẩy việc chữa lành”.
Cảm ơn các bạn đã đọc!
Đặng Thơm khảo sát và tổng hợp
Đọc thêm bản tin sách tiếng Anh học thuật tháng trước:
https://bookhunter.vn/sach-hoc-thuat-the-gioi-thang-12-nam-2021-luan-ly-hoc-ung-dung-nietzsche-va-marx-doi-voi-canh-ta-the-ky-21-kespeare-survey-74-shakespeare-va-giao-duc-quan-sat-trai-dat-bang-python-cam-nang-lap/
Đọc thêm bản tin sách tiếng Anh hay tháng này:
https://bookhunter.vn/sach-tieng-anh-hay-thang-1-nam-2022-nguoi-ban-sach-o-paris-vuong-quoc-ngon-ngu-lich-su-hy-lap-chung-ta-an-nhu-the-nao-the-gioi-do-an-thuc-pham-moi-me-tao-bao/
Đọc thêm bản tin sách tiếng Trung hay tháng này:
https://bookhunter.vn/sach-tieng-trung-hay-thang-1-nam-2022-bay-bai-luan-ve-nhan-gian-tu-thoai-co-chuyen-hoa-cung-luc-du-va-hoc-nghe-thuat-cua-the-ky-19-bui-bam-lang-xuong/
Đọc thêm bản tin sách tiếng Hàn hay tháng này:
https://bookhunter.vn/sach-tieng-han-hay-thang-1-nam-2022-anh-mat-troi-den-nhung-vet-dom-than-thuong-ca-sau-thanh-pho-yeon-yi-va-cong-tu-beo-dul/
