Khí hậu tháng 11 theo quan niệm của Ayurveda
Thời tiết tháng 11 tương ứng với những đặc điểm lạnh khô của mùa khí hậu Vata-Kapha theo quan điểm Ayurveda. Trong giai đoạn này, lượng hơi nước từ nhiều ao hồ, mặt đất cũng sẽ bốc hơi nhiều hơn để cân bằng với khối không khí lạnh nhưng do gió lạnh và khô dẫn đến việc hình thành sương mù dày đặc trên diện rộng. Cây cối thu rút nhựa về nuôi dưỡng phần rễ và củ, chuẩn bị ngủ đông, thu gom dưỡng chất và sẵn sàng bung nở phát triển khi xuân đến.
Tâm lý
Tâm chúng ta có xu hướng hướng nội và tự chuyển hướng về nhà khi ngày trở nên se lạnh và đêm đến sớm. Bạn có thể cảm thấy ẩn dật hơn, thích thú với một cuốn sách vào buổi tối yên tĩnh, hoặc các cuộc tụ họp xã hội thân mật, riêng tư hơn. Mùi thơm của món súp nhà nấu tràn ngập gian bếp, nhắc nhở bạn về tất cả những tiện nghi mà ngôi nhà ban tặng. Bạn cảm thấy buồn ngủ sớm hơn và những lựa chọn thực phẩm nặng hơn như khoai tây nghiền, các món hầm, hoặc uống sữa ấm và mật ong. Ngay cả bí ngô cũng được biết là có tác dụng an thần, ru ngủ bạn vào giấc ngủ đông.
Tháng 11 thuộc giai đoạn ngày ngắn đêm dài sẽ làm gián đoạn nhịp sinh học của bạn trong một hoặc hai tuần. Hãy cho bản thân một tuần để hồi phục sau sự thay đổi này bằng cách lên kế hoạch cho một ngày cuối tuần yên tĩnh và ít hoạt động xã hội hơn vào buổi tối. Bạn có thể cần nỗ lực và lập kế hoạch để có được lượng ánh nắng mặt trời cần thiết hàng ngày, ánh nắng sẽ giúp bạn nâng cao tinh thần và tăng dương khí cho cơ thể. Hãy tận hưởng ánh nắng khi có thể!.
Tháng 11 trong cơ thể bạn
trời trở lạnh thường xuyên hơn, gây co thắt các mạch máu ở các chi và bề mặt da. Thời điểm này trong năm là lúc nhựa cây ngừng chảy, hoàn toàn ngược lại với mùa xuân. Máu, giống như nhựa cây, bị đẩy vào lõi. Điều này dẫn đến tình trạng mất lưu lượng máu đến da và cơ bắp, khiến cơ bắp căng thẳng, da khô và tay chân lạnh. Mặt khác, lượng máu trong lõi nhiều hơn đồng nghĩa với lượng máu đến dạ dày tăng lên, dẫn đến cảm giác thèm ăn mạnh mẽ hơn.
Tháng 11 là thời điểm cơ thể bạn có nhu cầu nạp chất béo để xây dựng một lớp cách nhiệt làm ấm các mô mỡ dưới da. Đối với những người có thể tạng Vata, ăn kiêng trong thời điểm này trong năm có thể gây ra tình trạng suy giảm miễn dịch nghiêm trọng, khiến bạn bị cảm lạnh.
Người tạng Vata
Bạn có thể đặc biệt dễ bị ốm vào thời điểm này trong năm vì cơ thể chưa chuẩn bị sẵn sàng cho việc giảm nhiệt độ. Những cơn ớn lạnh đột ngột sẽ tạo môi trường lý tưởng cho virus đường hô hấp phát triển. Cảm lạnh thông thường do phổi suy yếu gây ra, bắt đầu bằng các triệu chứng da khô, táo bón, gắt họng, khô họng, ho khan. Khi xuất hiện những triệu chứng này, hãy chú ý giữ ấm và ẩm cơ thể.
Hãy nhớ uống nhiều nước ấm suốt cả ngày để duy trì độ ẩm cho cơ thể. Người tạng Vata nên đặc biệt đảm bảo tránh bỏ bữa. Các món súp và món hầm bổ dưỡng mà dễ tiêu hóa giàu và thức ăn giàu protein động vật sẽ giúp hỗ trợ người tạng Vata chuẩn bị một lớp chất béo cách nhiệt cho mùa đông.
Người tạng Pitta và Kapha
Các cá nhân Pitta và Kapha sẽ thấy dễ chịu hơn nhiều khi đến tháng 11. Người tạng Pitta sẽ thoải mái với không khí mát mẻ, khô ráo, nhưng sẽ vẫn cần những thức ăn nặng hơn để thỏa mãn cơn thèm ăn và giữ vững tinh thần.
Đặc tính nhẹ, khô và di động của tháng 11 cũng rất thích hợp với người tạng Kapha, ngoại trừ việc phải vật lộn với cái lạnh. Chứng rối loạn cảm xúc theo mùa sẽ ảnh hưởng nặng nề đến một số người tạng Kapha vào tháng 11, do vậy người Kapha hãy ra ngoài và tận hưởng ánh nắng ban ngày. Giống như gấu đã sẵn sàng cho giấc ngủ đông, những đêm dài sẽ làm tăng xu hướng ngủ nhiều của người tạng Kapha, do đó, người Kapha cần đảm bảo mình sẽ chỉ ngủ 7-8 tiếng mỗi đêm, tránh ngủ qua trưa.
Lịch trình cho tháng 11 theo Ayurveda
Khi ngày ngắn đi và đêm dài hơn, ánh nắng mặt trời sẽ trở thành một nguồn năng lượng thiết yếu. Hãy lên kế hoạch đi dạo ngoài trời để hấp thụ ánh nắng mặt trời.
Người tạng Vata và Pitta nên tránh tập thể dục quá sức, thay vào đó hãy chọn loại hình luyện tập nhẹ nhàng và chậm rãi hơn. Hãy dành ra ít nhất 15 phút vào buổi sáng để tập các động tác duỗi người nhẹ nhàng, tập thở và quan sát cơ thể. Nên ngủ trước 10:00 tối và thức dậy muộn hơn một chút so với mùa hè, đảm bảo bạn ngủ đủ 7-8 tiếng, và nên có một giấc ngủ ngắn 10-15’ giữa ngày để cân bằng lại mức năng lượng.
Đây cùng là thời điểm tuyệt vời để thực hành tự massage cơ thể với dầu (được gọi là abhyanga). Nếu không thể mỗi ngày, hãy đặt mục tiêu ba lần mỗi tuần. Massage dầu sẽ giúp giữ ấm cho làn da của bạn, tăng cường khả năng miễn dịch và hỗ trợ cơ thể bạn xây dựng một lớp mỡ cách nhiệt. Lưu ý, cần chọn các loại dầu phù hợp với dosha của bạn, người tạng Vata và Kapha nên chọn dầu có tính ấm như dầu mè pha chút dầu tràm, người tạng Pitta có thể chọn dầu có tính mát như dầu dừa, dầu olive.
Chế độ ăn tháng 11 theo Ayurveda
Do nhiệt độ giảm mạnh, tháng 11 là cao điểm của chế độ ăn mùa thu, thời điểm trong năm mà người ta thèm ăn chất béo lành mạnh nhất. Vào mùa thu, người Vata và Pitta có thể thưởng thức chế độ ăn nhiều chất béo hơn, bạn có thể sẽ thèm các chất béo như bơ, ghee, dầu olive và các loại hạt, phô mai, sữa…Thức ăn nặng, bổ dưỡng và ngọt sẽ giúp cơ thể bạn khỏe mạnh trong giai đoạn bị cảm lạnh.
Người tạng Kapha có thể sẽ bị rơi vào tình trạng hình thành quá nhiều các lớp chất béo bảo vệ, gây ra nhiều chất nhầy đặc vào đầu tháng 12. Do vậy, người tạng Kapha cần chú ý điều độ trong nạp chất béo. Họ cũng có thể thưởng thức những món ăn nặng hơn nhưng cần lưu ý đến khẩu phần ăn. Người Kapha vẫn cần vị đắng và gia vị cay nồng để giữ cho máu lưu thông tốt và nâng cao tinh thần.
Nếu cơ thể bạn bị khô, lạnh và mất nước vào mùa thu, bạn sẽ thèm đồ ngọt thay vì chất béo lành mạnh. Thèm đường là tiếng kêu của cơ thể! Thật không may, quá nhiều đường tinh luyện có thể gây viêm đường tiêu hóa và tăng cân. Thay vào đó, khi bạn cảm thấy thèm ngọt vào một ngày lạnh giá, hãy chọn những thực phẩm giàu chất béo tự nhiên và carbohydrate đa (chất đường bột có kết cấu chắc, tiêu hóa từ từ).
Hãy chắc chắn bạn có thêm các loại gia vị ấm như quế, nhục đậu khấu và đinh hương vào những món ăn phong phú của tháng 11. Gia vị ấm có thể giúp bạn tiêu hóa thức ăn nặng. Các loại hạt có tính nóng tự nhiên như quả hồ đào, vừng và quả óc chó sẽ tạo cảm giác ấm áp trong bụng, có lợi cho giấc ngủ ngon. Ưu tiên các loại rau củ quả ngọt như cà rốt, khoai tây. khoai lang, bí ngô cùng với ngũ cốc nguyên hạt.
Tránh các vị chát và đắng, bao gồm thực phẩm sống, lạnh như salad và thực phẩm làm se như trái cây sấy khô, các loại đậu, bỏng ngô và khoai tây chiên. Với các loại rau theo mùa, để tốt cho tiêu hoá, bạn nên nấu chín thay vì ăn sống. Tránh các loại trà lợi tiểu, vì các mô của bạn dễ bị khô do mất nước. Tránh ăn khi đang di chuyển và bỏ bữa sáng.
Kết luận
Cơ thể con người là tiểu vũ trụ, thời thời khắc khắc đều sẽ chịu ảnh hưởng của môi trường bên ngoài. Bốn mùa khác nhau, tiết khí khác nhau, sẽ đối ứng với vấn đề sức khỏe khác nhau theo tạng người, do vậy cần nắm được những đặc điểm thay đổi của mội trường bên ngoài, hiểu rõ cơ chế vận hành của thân tâm để từ đó đưa ra được lối sống thuận theo mùa theo hoàn cảnh. Mặc dù con người không ngủ đông, nhưng theo Ayurveda, đây là thời kì tốt nhất để bắt đầu bồi bổ cơ thể bằng thực phẩm (tương thích với thể tạng mỗi cá nhân) để bổ sung nguyên khí chống lại giá lạnh mùa Đông.
Sophia Ngo.
Nguồn tham khảo:
Bài viết có tham khảo các kiến thức về dưỡng sinh trong cuốn sách sắp xuất bản trong tháng 11/2023 : “Ayurveda – Nền tảng Dưỡng sinh Ấn Độ: các nguyên lý điều hoà thân tâm qua ẩm thực, yoga và thiền định”
