Narnia có thể dạy chúng ta những gì về chính trị trong thế giới của chúng ta
Vài tháng gần đây, tôi đã đọc hết Biên niên sử Narnia với các con gái của mình. Việc đọc sách trước khi đi ngủ đã trở thành một niềm vui mà tôi cũng mong chờ y như chúng vậy.
Thật thú vị khi xuyên suốt series, tôi nhận thấy rất nhiều bình luận chính trị của tác giả C.S. Lewis. Hầu hết phê bình đều mang chủ đề chống chính phủ lớn.
Lewis được biết đến chủ yếu với tư cách là một nhà thần học và Narnia chủ yếu là một câu chuyện ngụ ngôn về mối quan hệ giữa Chúa Jesus và những người theo ông, nhưng Lewis cũng viết về chính trị, đặc biệt là khi nó liên quan đến tư duy Cơ đốc giáo, nổi tiếng nhất là trong The Abolition of Man.
Tôi đã biên soạn một danh sách gồm tám bình luận chính trị hay nhất mà tôi phát hiện khi đọc lại Biên niên sử Narnia. Một số trong những khoảnh khắc này nhấn mạnh mặt tối của chính phủ. Những khoảnh khắc khác nhấn mạnh như thế nào là một chính phủ tốt hơn. Và tất nhiên, có một vài cú chọc ngoáy nhẹ nhàng vào các chính trị gia.
Độc giả nên lưu ý rằng sẽ có một vài tiết lộ về nội dung trong danh sách dưới đây. Tôi đã cố gắng hạn chế tiết lộ ở mức tối thiểu, nhưng một số ngữ cảnh là cần thiết để mỗi bình luận đều có ý nghĩa. Vì vậy, nếu bạn muốn đọc bộ truyện (mà tôi rất khuyến khích) mà không bị tiết lộ nội dung, hãy quay lại ngay bây giờ.
Về bối cảnh nền, các câu chuyện ghi lại những chuyến du hành và phiêu lưu của nhiều đứa trẻ khác nhau từ thế giới của chúng ta đến vùng đất kỳ diệu Narnia.
1. Chính phủ hoạt động tốt trong “Biên niên sử Narnia”
Ở cuối tập đầu tiên, Sư tử, Phù thủy và cái Tủ áo, chúng ta thoáng thấy sự trị vì tốt đẹp của bốn đứa trẻ (Peter, Susan, Edmund và Lucy) với tư cách là nhà vua và nữ hoàng của Narnia. Hãy tự đọc lại.
“Họ đã đưa ra những điều luật đúng đắn và giữ gìn hòa bình, cứu những cái cây tốt khỏi bị chặt phá một cách không cần thiết, và giải phóng những người lùn và thần rừng trẻ tuổi khỏi bị đưa đến trường, đồng thời thường xuyên ngăn chặn những kẻ gây sự và quấy rồi, khuyến khích những người bình thường muốn sống và hãy sống. Họ đã đánh lui những người khổng lồ hung dữ… ở phía Bắc Narnia khi những người này mạo hiểm băng qua biên giới. Và họ đã kết bạn và liên minh với các quốc gia bên kia đại dương.”
Đó là một chính phủ tốt đến mức chỉ có thể có trong tưởng tượng. Hòa bình là trung tâm của cai trị. Xung đột chỉ được thực hiện khi phòng thủ.
Tôn trọng thiên nhiên là điều phổ biến với Lewis, nhưng độc giả nên cẩn thận để không tiếp thu thông điệp bảo vệ môi trường cực đoan khi nói về việc bảo vệ cây cối, bởi vì những cây xanh tốt ở Narnia là những nhân vật có tri giác.
Lewis là người thường xuyên chỉ trích cách học truyền thống và ảnh hưởng buồn tẻ của nó đối với trẻ em, vì vậy phần giải phóng giới trẻ vừa hài hước vừa mới mẻ. Cuối cùng, thiên hướng chống lại những kẻ quấy rối và gây sự đã làm nổi bật nguồn gốc mấu chốt của chính sách tồi.
2. Mặt tối của chế độ quan liêu và kỹ trị
Trong tập thứ ba, Trên con tàu Hướng Tới Bình Minh, Vua Caspian của Narnia trở lại một trong những hòn đảo của Narnia sau một thời gian dài vắng bóng. Những gì anh ta tìm thấy là các lớp băng đỏ quan liêu đang duy trì cái ác.
Khi Caspian đến hòn đảo, “thống đốc” của hòn đảo cố gắng ngăn cản anh ta bằng cách nói, “không có cuộc phỏng vấn nào nếu không có lịch hẹn trước 9 và 10 giờ tối vào các ngày thứ Bảy thứ hai.” Sự khinh miệt của Lewis đối với các lá chắn trách nhiệm độc đoán nhỏ giọt ra khỏi trang giấy.
Nhưng Caspian phớt lờ điều này và tiếp tục cuộc rượt đuổi. Thống đốc đang ủng hộ việc buôn bán nô lệ chống lại phong tục cổ xưa của Narnia. Khi được hỏi tại sao, thống đốc nói rằng đó là một nhu cầu kinh tế không thể tránh khỏi.
“Bệ hạ còn non nớt nên khó có thể hiểu được vấn đề kinh tế liên quan. Tôi có số liệu thống kê, tôi có biểu đồ, tôi có—”.
Caspian không quan tâm đến các số liệu thống kê hoặc biểu đồ, và anh ta không quan tâm đến việc “đề nghị thành lập một ủy ban điều tra”. Khi Thống đốc Gumpas nói rằng ông ấy không thể tham gia vào việc xúc phạm “sự tiến bộ và phát triển” này, Caspian đã sa thải ông ấy ngay tại chỗ.
> Đọc Thêm:
C.S Lewis – Con người mơ tưởng từ thế giới Narnia – Book Hunter
Biên niên sử Narnia – Bài học về sự trưởng thành – Book Hunter
3. Điều tồi tệ nhất được đặt lên hàng đầu
Tập thứ tư về Narnia, Chiếc ghế bạc, kết thúc bằng câu chuyện cười hay nhất trong bộ truyện. Các con gái tôi không thể hiểu tại sao tôi lại cười ngặt nghẽo như vậy. Trong cuốn sách, các nhân vật chính đối đầu với những kẻ bạo lực học đường trong thế giới của chúng ta cùng với người tạo ra Narnia (một con sư tử tên là Aslan). Hiệu trưởng của trường (được gọi là “Thủ lĩnh”) đã tạo điều kiện cho những kẻ bắt nạt tình cờ bước vào hiện trường, gặp Aslan và gọi cảnh sát. Hãy lắng nghe những gì xảy ra tiếp theo.
“Cảnh sát đến và không tìm thấy con sư tử nào… còn Thủ lĩnh thì cư xử như một kẻ mất trí, vậy nên đã có một cuộc điều tra về toàn bộ sự việc. Trong cuộc điều tra, tất cả mọi thứ về [trường học] đã xuất hiện, và khoảng mười người đã bị đuổi học. Sau đó, bạn bè của Thủ trưởng thấy Thủ tưởng không có ích lợi gì nên đã cho cô ta làm Thanh tra để can thiệp vào các Thủ trưởng khác. Và khi họ phát hiện ra rằng cô ta thậm chí còn chẳng giỏi việc đó, họ đã đưa cô ta vào Quốc hội nơi cô ấy sống hạnh phúc mãi mãi.”
Thủ trưởng, giống như nhiều chính trị gia, đã thất bại.
4. Ham muốn cai trị là kẻ giết thế giới
Trong cuốn thứ sáu, một phần tiền truyện có tựa đề Cháu trai pháp sư, hai nhân vật Digory và Polly đã khám phá nhiều thế giới khác nhau. Một trong những thế giới mà họ khám phá, Charn, đã gặp phải một số phận ảm đạm. Tất cả sự sống trên thế giới ấy đều bị hủy diệt ngoại trừ nữ hoàng say ngủ tên là Jadis. Sau khi tỉnh dậy, cô ấy giải thích những gì đã xảy ra.
Jadis phát hiện ra một từ ma thuật mà một khi thốt ra sẽ giết chết mọi thứ trên hành tinh trừ cô. Khi em gái của Jadis chuẩn bị lật đổ cô ấy, cô ấy đã thốt ra từ đó và giết chết tất cả sự sống để giữ lấy quyền cai trị của mình.
Digory và Polly kinh hoàng và hỏi tại sao cô ấy có thể làm điều đó với tất cả những người dân thường vô tội. Nữ hoàng Jadis có một câu trả lời rõ ràng,
“Ta là nữ hoàng. Họ đều là thần dân của ta. Họ tồn tại chẳng để làm việc gì khác ngoài tuân theo ý muốn của ta. Ta đã quên rằng cậu chỉ là một cậu bé bình thường. Sao cậu hiểu được lẽ phải của Nhà nước? Cậu bé, cậu phải hiểu rằng điều sai trái đối với cậu hoặc với bất kỳ dân thường nào cũng không sai đối với một Nữ hoàng vĩ đại như Ta. Gánh nặng của thế giới đang đè lên vai chúng ta. Chúng ta phải được giải phóng khỏi mọi quy tắc. Số phận của chúng ta là một số phận cao cả và cô độc.”
Tư duy tà ác này không chỉ giới hạn ở Charn. Aslan đã cảnh báo Digory và Polly ở phần sau của cuốn sách,
“Khó mà chắc chắn được rằng sẽ không một kẻ độc ác nào trong chủng tộc của các cậu tìm ra một bí mật xấu xa như Từ Tệ Hại và sử dụng nó để tiêu diệt mọi sinh vật. Và chẳng bao lâu nữa, rất sớm thôi, trước khi các cậu trở thành ông già bà cả, các quốc gia vĩ đại trên thế giới của cậu sẽ bị cai trị bởi những tên bạo chúa còn bất chấp niềm vui, công lý và lòng nhân từ hơn cả Nữ hoàng Jadis.”
Cháu trai pháp sư được xuất bản năm 1955, lấy bối cảnh vào đầu thế kỷ 20. Không ngoa khi nói đây là lời cảnh báo về các chế độ độc ác của Đức Quốc xã và Nga Xô viết, và khả năng xảy ra chiến tranh hạt nhân hủy diệt thế giới. Lewis, một cựu chiến binh người Anh trong Thế chiến thứ nhất, dường như đặc biệt nhận thức được mối đe dọa hiện hữu của chiến tranh đối với nhân loại.
5. Khuyến khích xóa bỏ lịch sử của chính quyền chuyên chế
Ở Hoàng tử Caspian, những kẻ xâm lược cai trị Narnia. Vua Miraz là một kẻ soán ngôi quyết tâm chiếm giữ ngai vàng từ người thừa kế thực sự, Caspian trẻ tuổi. Người bạn duy nhất của Caspian có vẻ như là y tá của anh ấy, người đã kể cho anh ấy nghe những câu chuyện về Narnia xưa. Một ngày nọ, Caspian mắc sai lầm khi nói với Miraz rằng anh ước mình được sống ở Narnia cũ với những con vật biết nói, Aslan và những người cai trị cũ của Narnia.
Miraz trả lời: “Đừng bao giờ để ta bắt gặp cháu đang nói—hoặc đang suy nghĩ—về tất cả những câu chuyện ngớ ngẩn đó một lần nữa. Không bao giờ có những vị Vua và Nữ hoàng đó. Làm sao có thể có hai Vua và Nữ hoàng cùng một lúc? Không có nhân vật nào như Aslan. Và không có những thứ như sư tử. Và chưa bao giờ động vật biết nói. Nghe chưa?”
Sau khi Miraz phát hiện ra cô y tá đã dạy Caspian về lịch sử thực sự của Narnia, cô ấy liền biến mất.
6. Chân Dung Nhà Lãnh Đạo Chân Chính
Lewis cho chúng ta một bức tranh khác về một chính phủ tốt hơn sẽ như thế nào ở phần sau của cuốn sách. Nói một cách dễ hiểu, nó được đặc trưng bởi sự khiêm tốn. Aslan hỏi Caspian anh ấy cảm thấy mình có đủ khả năng để trở thành Vua hay không. Caspian trả lời, “Tôi… tôi không nghĩ là tôi đủ khả năng, thưa ngài. Tôi chỉ là một đứa trẻ.” Aslan trả lời: “Tốt. Nếu cậu cảm thấy mình đủ, đó sẽ là bằng chứng cho thấy cậu không đủ.”
Thế giới của chúng ta sẽ là một nơi tốt đẹp hơn nhiều nếu các nhà lãnh đạo tin rằng bản thân họ chưa đủ. Một người bạn tốt của Lewis, J.R.R. Tolkein, cũng có cái nhìn sâu sắc tương tự khi nói, “công việc sai trái nhất của bất kỳ người nào, kể cả các vị thánh (những người ít nhất là không sẵn sàng đảm nhận vị trí ấy), là làm chủ những người khác. Không một ai trong một triệu người phù hợp với nó, hay ít nhất là trong số những người tìm kiếm cơ hội.”
7. Cách bạo chúa thao túng ngôn ngữ
Trong tập cuối, Trận chiến cuối cùng, Narnia một lần nữa phải đối phó với những kẻ xâm lược, lần này được hỗ trợ bởi bọn nội tặc. Một con vượn biết nói tên là Shift đang bán những đồng bào Narnia của mình làm nô lệ. Một con gấu già thách thức nó. “Chúng tôi không muốn làm tất cả những điều này. Chúng tôi muốn được tự do.” Con vượn quỷ quyệt trả lời, “Ông biết gì về tự do? Ông tưởng rằng tự do nghĩa là làm điều mình thích à. Chà, ông sai rồi. Đó không phải là tự do thực sự. Tự do thực sự là làm những gì tôi bảo ông.”
Hãy cẩn thận khi ai đó có thẩm quyền nói với bạn rằng một từ có nghĩa khác, hoặc, đặc biệt là ngược lại với nghĩa của từ đó. Mong muốn kiểm soát có khả năng làm cơ sở cho sự thay đổi.
8. Chính phủ cố gắng san bằng tất cả các nguồn sự thật cạnh tranh
Chúng ta vẫn chưa thảo luận xong về Shift đáng ghét. Cách giúp hắn đã thành công trong việc thuyết phục đồng bào Narnia nghe theo mệnh lệnh của mình là tạo ra một Aslan giả bằng cách sử dụng lốt sư tử. Shift nói rằng bán họ cho quốc gia láng giềng, Calormen, là ý của Aslan. Nhưng một số động vật khôn ngoan quen biết Aslan thật đã chất vấn Shift.
Một con cừu đáp trả, “Chúng ta phải làm gì với người Calormen? … Họ có một vị thần tên là Tash. Họ nói rằng ông ta có bốn cánh tay và đầu của một con kền kền. Họ giết người để tế cho bàn thờ của ông ta. Tôi không tin có bất kỳ người nào như Tash. Nhưng, nếu có, sao Aslan có thể làm bạn với ông ta được?”
Shift trả lời, “Anh thì biết gì về những chuyện ấy? Tash chỉ là tên gọi khác của Aslan. Tất cả những tư tưởng cũ rích rằng chúng ta đúng và người Calormenes sai đều ngớ ngẩn. Bây giờ chúng ta đã biết rõ hơn. Người Calormen sử dụng những từ khác nhưng cả hai ta đều nói về cùng một thứ. Tash và Aslan chỉ là hai cái tên khác nhau của người mà anh biết.”
Shift cần phủ nhận sự độc nhất và tầm quan trọng của Aslan. Thay vào đó, hắn tuyên bố mọi người đều đúng về sự thật. Nhưng tại sao? Chà, nếu mọi người đều đúng về việc Aslan là ai, thì chẳng ai là đúng cả.
Con cừu đúng khi nói Aslan sẽ không bao giờ làm bạn với một vị thần yêu cầu sự hy sinh của con người. Nguồn uy tín này là sự cạnh tranh đối với Shift. Nếu người Narnia chấp nhận Aslan là người có thẩm quyền tối thượng, thì họ không thể chấp nhận quyền lực của Shift. Vì vậy, Shift cố gắng cướp đi sự thật của người Narnian bằng cách tuyên bố rằng mọi người đều đúng. Từ đó, hắn quy ra sự đánh đồng sai trái về các vị thần với chủ nghĩa tân học “Tashlan”.
Động thái ranh mãnh này không phải điều hư cấu. Các chế độ độc tài bao gồm Đức Quốc xã, Nga Xô viết và Trung Quốc Cộng sản thường cố gắng sử dụng vũ lực của nhà nước để thay đổi hoặc phá hủy các nhà thờ. Không thể có nguồn sự thật cạnh tranh nếu các chế độ độc tài muốn thành công.
Hãy tự đọc truyện
Tôi khuyến khích mọi người hãy tự mình đọc Biên niên sử Narnia. Đó là bộ sách hoàn hảo cho mọi lứa tuổi. Đối với trẻ em, Narnia giới thiệu một vùng đất giả tưởng quyến rũ đầy phiêu lưu và tự do.
Nhưng bạn càng đi sâu vào, mọi thứ càng rộng lớn hơn. Những độc giả lớn tuổi sẽ thấy mình phải vật lộn với những chủ đề lớn hơn nhiều so với những gì họ mong đợi. Đó là một bộ truyện tuyệt vời dành cho các bậc cha mẹ muốn đọc cho trẻ nghe vì lý do thích đáng này.
Và bạn có thể làm điều tồi tệ hơn nhiều so với một tác giả thông minh và trí tuệ như Lewis khi thể hiện về chính trị và cuộc sống nói chung.
Peter Jacobsen
Cụt Đuôi dịch
*Ảnh đại diện: Một cảnh trong phim “Biên niên sử Narnia”
