Đối với Reem Assil, một nhà hoạt động vì công lý xã hội người Palestine-Syria, đầu bếp và chủ sở hữu của Reem’s California, thì ẩm thực là một phần không thể thiếu của cuộc đấu tranh. Cô đã dẫn dắt tổ chức trong 10 năm trước khi trở thành đầu bếp. Tổ chức cộng đồng hiện là trụ cột chính trong triết lý ẩm thực của cô, với nhiều dự án, bao gồm các nhà hàng hợp tác xã do công nhân làm chủ, một cam kết mang tính đột phá trong thế giới ẩm thực nơi sở hữu tư nhân rất nhiều. Assil nói với Mondoweiss rằng: “Mọi người luôn nói rằng tôi từng là một nhà tổ chức chuyển sang làm đầu bếp, và tôi nói rằng, ‘Không, ẩm thực chỉ là công cụ trong bộ công cụ của tôi mà tôi đang sử dụng để tổ chức mọi người hiện nay’”.
Assil là thành viên của Hospitality for Humanity, một liên minh gồm các đầu bếp ủng hộ Palestine, công nhân ngành thực phẩm, nhà văn ẩm thực và những người làm văn hóa khác trong lĩnh vực này, những người đã cam kết ủng hộ người Palestine và kêu gọi các đầu bếp và những người khác trong ngành tẩy chay các sản phẩm của Israel và tránh bất kỳ hoạt động quảng bá văn hóa hoặc chính trị nào cho Israel.
Và những cuộc tẩy chay này, nói riêng, đã vô cùng hiệu quả, chẳng hạn như các cuộc tẩy chay chống lại các công ty ủng hộ Israel, như McDonald’s, Coca-Cola và Starbucks, và từ chối dùng bữa tại các nhà hàng do Israel làm chủ, nơi sử dụng ẩm thực Palestine và các món ăn SWANA (Tây Nam Á và Bắc Phi) khác. Assil cho biết: “Đặc biệt là về ẩm thực, BDS thực sự là một bài học tuyệt vời, và Phong trào Dân quyền cũng vậy”. “Tẩy chay là một công cụ tuyệt vời để tổ chức ở đây và trong phong trào chống chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi; cuối cùng, đó là lý do dẫn đến sự sụp đổ của chế độ phân biệt chủng tộc. Ẩm thực gắn liền với điều đó vì đó là cách các thể chế bình thường hóa sự chiếm đoạt và chiếm đóng này – chúng ta có thể chọn không để điều đó xảy ra. Chúng ta có thể nói rằng chúng ta chọn không chi tiền cho một công ty như Sabra và Soda Stream và đầu tư nhiều hơn vào các nhà hàng và tiệm bánh Palestine địa phương.”
Việc đánh cắp ẩm thực Palestine là một phần không thể thiếu trong cuộc chiếm đóng của Israel, vừa xóa bỏ nền văn hóa bản địa Palestine vừa đưa ra tuyên bố vô lý rằng những món ăn này là Bản địa đối với những người định cư Do Thái châu Âu – hoặc thậm chí là những người định cư Do Thái thuộc các dân tộc khác – và do đó thuộc về bản sắc dân tộc của Israel chứ không phải của người dân Palestine có chủ quyền và các nhóm có chung đường biên giới trước khi bị thực dân hóa với Palestine, như những người từ Nam Lebanon, nơi cũng đang bị Israel chiếm đóng và tấn công. Bạn có thể thấy điều đó trong các nhà hàng “Trung Đông” được phân loại mơ hồ, làm lu mờ người Palestine và nguồn gốc bằng cách đặt tên cho các món ăn là “salad Israel” và gán từ Israel cho các món ăn thuộc về các vùng khác trong khu vực, như couscous và shakshuka, cả hai đều có nguồn gốc từ người bản địa ở Morocco và Algeria.
Rama, một nhà tổ chức người Palestine và là thành viên cộng đồng của Salon Kawakib có trụ sở tại Chicago, cho biết chính hành vi trộm cắp ẩm thực Palestine đang trở thành vấn đề cốt lõi. “Do sự chiếm đóng và bản chất của cách thức đánh cắp văn hóa của chúng tôi và tuyên bố đó là của riêng họ, nên rất nhiều người Palestine liên tục phản kháng bằng cách lên tiếng và khẳng định nền văn hóa của chúng tôi một cách cương quyết”. Rama cho biết, “Một trong những cuộc chiến cốt lõi là cuộc chiến về câu chuyện, và vì vậy, Israel – và tôi nghĩ đây là một phần của chủ nghĩa thực dân định cư – đang che giấu lịch sử bằng cách tẩy trắng hệ thống ẩm thực của chúng tôi”.
Một chủ đề phổ biến trong tuyên truyền của chủ nghĩa phục quốc Do Thái là phủ nhận những nỗ lực của người Palestine trong việc tuyên bố ẩm thực của riêng họ là ngu ngốc hoặc nhỏ nhen. Nhưng hành động này rất quan trọng. Assil giải thích, “Điều thực sự quan trọng là phải tuyên bố quyền sở hữu ẩm thực của chúng tôi nhưng không dừng cuộc trò chuyện ở đó. Việc tranh giành quyền sở hữu chỉ vì mục đích sở hữu thực sự không nói lên điều gì. Nhưng điều chúng tôi thực sự muốn nói là chúng tôi đang đấu tranh chống lại sự xóa bỏ có chủ đích nền ẩm thực của chúng tôi nhằm mục đích phi nhân hóa chúng tôi để khi chúng tôi trải qua một cuộc diệt chủng, mọi người sẽ không còn đồng cảm nữa.”
Khi chúng ta tiếp cận ẩm thực như một phương tiện của tự do, điều quan trọng là phải nhớ rằng, vì ẩm thực có sức mạnh to lớn, nó cũng là một trong những thành phần của cách mạng có thể dễ dàng bị làm loãng đi. Khi chúng ta tiếp cận thực phẩm mà không có ý định chính trị, nó chỉ đơn thuần là một bữa tiệc tối, hoặc chỉ là một hàng hóa. Sabrina Beydoun, một đầu bếp và người kể chuyện của cộng đồng người Lebanon di cư, nói rằng: “Việc gây quỹ, đặc biệt khi nó gắn liền với việc bạn nhận được thứ mà bạn mong muốn, như món ăn ngon, đôi khi có thể khiến chúng ta mất đi cơ hội suy nghĩ một cách phê phán.” Assil diễn đạt theo cách khác: “Chúng tôi không muốn đến một thời điểm mà việc gọi một món ăn là của người Palestine là điều bình thường hoặc thú vị, mà không ai kêu gọi ngừng bắn hoặc chấm dứt sự chiếm đóng.”
Đó là lý do tại sao, đối với những người đấu tranh cho sự giải phóng của người Palestine, ẩm thực được trình bày với cái mà Beydoun gọi là “cam kết chính trị”. Sự kiện của Rama với Salon Kawakib, nơi tổ chức chương trình giáo dục hoạt động nhập môn cho các đồng minh cũng như các không gian văn hóa tập trung vào người Palestine và những người khác trong cộng đồng người SWANA di cư, là một sự kiện làm-za’atar. Za’atar mà Rama sử dụng là za’atar xanh, một loại thảo mộc được thu hoạch theo truyền thống ở Palestine. Dokka là hỗn hợp gia vị thường được gọi là za’atar chứa sumac, húng tây, hạt vừng trắng, muối và các loại khác đã bị chiếm đoạt và che giấu rất nhiều, bị xáo trộn dưới danh mục rộng lớn là “thực phẩm Trung Đông” hoặc được gọi một cách thô bạo là “thực phẩm Israel”, thay vì sự công nhận rộng rãi về tầm quan trọng của nó ở Palestine và đối với các cộng đồng thổ dân cụ thể ở Levant.
Đối với Rama, sự kiện này là nơi mọi người tụ họp, nhưng cũng là nơi có mục đích chính trị rõ ràng. Cô mở đầu sự kiện bằng cách đưa ra bối cảnh; việc thu hoạch za’atar đã bị chính quyền Israel cấm vào năm 1977 dưới chiêu bài bảo vệ môi trường của loại thảo mộc này, nhưng sau đó phát hiện ra rằng không có cơ sở khoa học nào. Điều duy nhất đạt được là hình sự hóa các hoạt động thu thập thảo mộc của người bản địa Palestine, thúc đẩy các mục tiêu bạo lực của cuộc chiếm đóng. Để tham dự sự kiện này, bạn phải đối mặt và thừa nhận cuộc chiếm đóng. Đó là nơi nghỉ ngơi cho những người có cam kết chính trị với Palestine nhưng không phải là nơi những người không có cam kết sẽ dễ dàng tìm thấy sự thoải mái, xoa dịu cảm giác tội lỗi hoặc một câu chuyện lãng mạn.
Tìm hiểu thêm về sách để hiểu hơn về những vấn đề bảo tồn ẩm thực mà Palestine phải đối mặt: Hummus và Falafel – Liora Gvion – Book Hunter Lyceum
“Za’atar có rất nhiều lợi ích cho sức khỏe, nó được biết đến là chất chống oxy hóa và kháng sinh tự nhiên, nó cũng được biết đến là giúp xây dựng trí nhớ và rất nhiều người ở thế giới Ả Rập ưa dùng nó vì lý do đó”, Rama nói. Nhiều người sẽ dễ dàng kết thúc câu chuyện ở đây. Nhưng Rama và Salon Kawakib không để cho cuộc phân tích kết thúc ở nơi thoải mái mà là nơi của sự thật. “Tất cả những điều đó đều đúng, và đối với người Palestine, lý do khác khiến nó trở nên quan trọng là vì nó đã bị cấm”, cô tiếp tục. “Việc ăn và thu hoạch za’atar đã trở thành một hành động phản kháng bất chấp luật đã được thông qua”.
Đối với Rama, có một cụm từ của người Palestine đã dẫn dắt cô. “Baqoon ma baqiya al Za’atar wal zaytoun/باقون ما بقي الزعتر و الزيتون, cô nói với tôi. “Nó có nghĩa là ‘Chúng tôi vẫn ở lại chừng nào za’atar và dầu ô liu vẫn còn.’ Cụm từ này cho thấy za’atar mang ý nghĩa là bám rễ vào đất đai đối với người Palestine và việc người Palestine sử dụng za’atar là để thể hiện quyền được trở về của họ”.
Beydoun tin rằng thực đơn là “một không gian tiềm năng sáng tạo, nơi các đầu bếp có thể kiểm soát và có thể sử dụng thực đơn như một địa điểm có chủ đích để kích động và can thiệp văn hóa cho công chúng”. Trong một bữa tối của mình tại Lebanon, cô đã đặt tên cho một món hải sản là “Biển là một người hàng xóm hào phóng” để gửi một thông điệp phi thực dân về Palestine. “Lebanon là một vùng đất ít quan trọng hơn nhiều so với một vùng đất bị cướp mất quê hương nhưng lại bị cướp mất người hàng xóm bản địa của mình, và có những vùng của Lebanon vẫn đang bị nhà nước Israel chiếm đóng cho đến ngày nay”, Beydoun giải thích, đồng thời cho thấy cách cô muốn khái niệm chính trị này thể hiện qua một món ăn. Đối với những người có thể nói rằng việc chính trị hóa ẩm thực là không cần thiết, Beydoun đã có một phản hồi thẳng thắn. “Món ăn tôi làm vốn đã mang tính chính trị, và tôi không phải là người đưa ra lựa chọn đó”.
Bản thân thực phẩm, bất kể nguồn gốc của nó, đã trở thành chính trị đối với tôi sau hơn 130 ngày chứng kiến một cuộc diệt chủng qua điện thoại. Luôn ở vị trí hàng đầu trong tâm trí tôi là kiến thức rằng người dân ở Gaza đang bị chết đói do lệnh phong tỏa tàn bạo của Israel và những người định cư chặn xe tải cứu trợ vào. Những người bạn tác giả ở Gaza mà tôi đã theo dõi bài viết trong nhiều năm hiện đang ăn thảo mộc vào bữa sáng, đăng bài về nạn đói cố ý mà Israel đang gây ra cho họ. Tôi không hề cường điệu khi nói rằng mỗi miếng ăn, mỗi ngụm nước, đều nhắc tôi nhớ đến Gaza, nhắc tôi nhớ đến lý do tôi đang đấu tranh.
Và thực phẩm nuôi sống chúng ta theo những cách nhỏ bé trong phong trào này: Lật một khay maqluba của mẹ bạn tôi lên quầy bếp trong một cuộc tụ họp, mang theo msakhan còn thừa cho một đồng chí quá mệt mỏi để nấu bữa tối, một thanh granola được chuyền tay nhau ở Tòa thị chính trong một cuộc biểu tình khi chúng tôi chờ bỏ phiếu về nghị quyết ngừng bắn, một túi Takis bị xé nát và những ngón tay phủi bụi khi chúng tôi lên kế hoạch cho hành động tiếp theo. Những lời nhắc nhở liên tục mà tôi phải tự nhắc nhở mình, với tư cách là một người mắc chứng rối loạn ăn uống, rằng tôi phải tự nuôi sống bản thân, rằng tôi phải tự nuôi sống mình để có thể làm những gì người dân Gaza yêu cầu trực tiếp ở chúng tôi – đặc biệt là những người sống ở trung tâm đế quốc – đó là chiến đấu. Và ẩm thực không chỉ là một công cụ mà chúng tôi sử dụng để chiến đấu. Nó là trung tâm chỉ thị của chúng tôi vì không có cuộc sống hay nền văn hóa nào tồn tại nếu không có nó. Và trong phong trào giải phóng Palestine, chúng tôi chiến đấu vì sự sống, cho đến khi Palestine được tự do.
Sophia Ngo dịch
Nguồn: The role of food in the movement for Palestine | Modoweiss.net
