Xã hội chúng ta tràn ngập mâu thuẫn: một mặt, chúng ta có rất nhiều nhu cầu không được thỏa mãn; mặt khác lại sở hữu số lượng lớn lao động, nguồn tài nguyên lãng phí, và năng lực sản xuất mà theo nguyên lý có thể đáp ứng những nhu cầu đó. Tiền đáng lẽ phải đưa chúng đến gần với nhau, nhưng lại thất bại. Chúng ta có thể xem đồng tiền địa phương bổ sung là phương thức rút ngắn khoảng hở này.
Thật không may, ngoài ngoại lệ nổi bật của ngân hàng thời gian[1], những sáng kiến về đồng tiền địa phương ở Mỹ đều mang đến kết quả thực tiễn đầy thất vọng. Một mô thức chung là đồng tiền được phát hành với nhiều nhiệt huyết và tiếp tục lưu hành miễn là các nhà sáng lập tiếp tục quảng bá nó. Nhưng sau cùng họ sẽ kiệt sức, những yếu tố mới lạ cũng dần biến mất, và mọi người sẽ ngừng sử dụng loại tiền đó. Theo một nghiên cứu, kể từ năm 2005, 80% tổng số đồng tiền địa phương được phát hành từ năm 1991 đã không còn tồn tại. Một mô thức chung khác là tiền địa phương bị tích lũy trong tay của một vài nhà bán lẻ địa phương không thực tế, những người sẵn lòng chấp nhận nó nhưng lại không thể tìm ra cách để tiêu nó. Cuối cùng, thậm chí những đồng tiền được thiết lập một cách tốt nhất như Hours và BerkSharesk cũng chỉ chiếm một thị phần nhỏ bé của hoạt động kinh tế trong khu vực của chúng.
Trong khi tôi chưa xác định được chính xác một thủ phạm đơn cử nào cho những kết quả đáng thất vọng của tiền địa phương, tôi đã nhận thấy một số tác nhân. Một trong số đó là đa phần tiền địa phương về hiệu lực đều là đồng tiền ủy nhiệm của đô la Mỹ. Với BerkShares, chẳng hạn, mọi người mua nó với mức 95 xu cho một đồng BerkShares và tiêu nó tại một thương nhân địa phương, người này sau đó đổi tiền thành đô la Mỹ ở cùng mức tỷ giá. Về cơ bản, hệ thống này phân phối một tờ phiếu giảm giá tổng quát 5% cho các cửa hàng địa phương, gần giống như một chương trình khuyến mãi. Nó không làm tăng lượng cung ứng tiền hay đưa tiền vào tay những người bị bỏ rơi. Đồng BerkShares được hỗ trợ hoàn toàn bởi đồng đô la Mỹ, và có được giá trị của chúng từ sự liên kết với đồng đô la.
Một vấn đề thứ hai với tất cả các đồng tiền địa phương mà tôi được biết ở Bắc Mỹ là chúng không được công nhận hay hỗ trợ gì từ chính quyền địa phương. Về mặt lịch sử, rất hiếm có một loại tiền nào được lưu thông rộng rãi nếu nó không thể được dùng để thanh toán thuế hay các dịch vụ công cộng khác, hoặc không thì, nó ít nhất phải có sự hậu thuẫn của một thực thể kinh tế địa phương có ảnh hưởng lớn (như ngành khai thác than đá của Đức đã phát hành đồng Wära). Mặt khác, tiền tệ có sự ủng hộ của chính quyền địa phương, như loại tiền được ban hành ở các tỉnh tại Argentina năm 2001 – 2, sẽ nhanh chóng được chấp nhận như một phương tiện trao đổi.
Đây là một vấn đề ở Mỹ, bởi vì chính quyền địa phương và nhà nước, theo hiến pháp, không có thẩm quyền ban hành tiền tệ, họ cũng không đủ dũng cảm để nhúng tay vào vấn đề cơ bản và mạnh mẽ như tiền tệ thay thế ngay cả khi có thể vượt qua được khó khăn luật pháp này.
Những cân nhắc này và cân nhắc khác dẫn tôi đến với việc đưa ra một mô hình thay thế cho đồng tiền địa phương. Những đặc điểm thiết kế của nó bao gồm: a) Không giống như tiền ủy nhiệm đô la Mỹ, nó thực sự làm tăng lượng cung ứng tiền địa phương; b) Giá trị của nó dựa vào sản xuất địa phương và có thể nổi[2] trong mối quan hệ với đồng USD; c) Nó được ban hành bằng cách tiếp cận với những người một phần bị loại ra khỏi nền kinh tế sử dụng đồng USD; d) Nó mang đến những cơ hội pháp lý để thu hút sự tham gia của chính quyền địa phương; e) Nó cung cấp cách lưu thông hàng hóa và dịch vụ không bán được (bằng đồng USD) và mặt khác là tạo việc làm cho người thất nghiệp (trong thị trường USD), f) Nó được đóng khung theo cách không đe dọa đến lãnh đạo dân sự và tài chính.
Cơ chế và Phát hành Tiền tệ
Nguyên lý cơ bản là hỗ trợ đồng tiền bằng hàng hóa và dịch vụ địa phương. Nó bắt nguồn từ một thực thể phát hành, mà thực thể này có thể là một tổ chức phi lợi nhuận, một hiệp hội cộng đồng, hay (trong một bối cảnh pháp lý khác biệt) một chính quyền địa phương. Để thuận tiện (và hóm hỉnh), hãy gọi đồng tiền là Loca. Nhà phát hành có thể mang đến sự tồn tại của đồng tiền bằng hai cách: cho người khác vay hoặc dùng nó để chi tiêu. Cách đầu tiên tương đương với cách mà các ngân hàng trung tâm tạo ra tiền, cách thứ hai giống với cách các chính phủ tạo ra tiền.
Để tiêu tiền, nhà phát hành đơn giản mua phiếu quà tặng hay phiếu ưu đãi cho hàng hóa và dịch vụ địa phương từ một thương nhân địa phương. Ví dụ, nhà phát hành có thể tiếp cận một hiệu cắt tóc và mua chứng thực cho 50 lần cắt tóc miễn phí với tổng giá trị 1000 locas. Đây là thời điểm mà tiền bắt đầu xuất hiện. Tiền tồn tại dưới dạng điện tử hoặc tiền giấy, và được hỗ trợ bởi các phiếu chứng thực cắt tóc, mà đơn giản thuộc ngân khố của nhà phát hành. Lúc này thợ cắt tóc có 1000 locas để chi tiêu. Trong khi đó, nhà phát hành cũng mua phiếu chứng thực của 10 rổ táo từ một người nông dân địa phương (có thể đổi thành táo khi mùa vụ tới vào tháng 10) với giá 600 locas, chứng thực giá trị của 10 giờ dịch vụ sửa ống nước với giá 500 locas, và v.v…, đảm bảo lượng locas mỗi lần phát hành đều gần như tương xứng với lượng hàng hóa hoặc dịch vụ. (Ở ví dụ trên, mỗi loca được dùng để mua một đô giá trị hàng hóa, nhưng mức giá này sẽ thay đổi theo thời gian.)
Viêc hỗ trợ đồng tiền bao gồm những sự chứng thực như này. Bất cứ ai cũng có thể đổi loca của họ với bất cứ thứ gì vào bất cứ lúc nào, cung cấp cho người dùng một sự đảm bảo về giá trị đồng tiền. Tuy nhiên, chính nhận thức về giá trị này khiến cho một cái gì đó biến thành tiền, nhưng trong thực tế không nhiều phiếu chứng thực như vậy thực sự được đổi bằng loca. Chỉ biết rằng bạn có thể đổi được phiếu chứng thực là đủ để khiến đồng tiền có giá trị, để thuyết phục các thương nhân chấp nhận nó là phương tiện thanh toán hàng hóa và dịch vụ. Và đồng tiền càng được chấp nhận rộng rãi thì nhận thức về giá trị của nó càng tăng mạnh. Sự hỗ trợ như vậy chỉ giúp đẩy tiến trình này mạnh lên một chút. Thương nhân có thể chấp nhận loca với đầy đủ sự tự tin rằng ngay cả khi họ không thể dùng loca để dùng cho bảng lương, chi trả các tiện ích, hay thuê nhà thầu, thì chúng vẫn có thể đổi được ra thứ gì đó giá trị. Nhưng vì những người khác cũng nhận được sự khích lệ tương tự nên họ có thể sẽ sử dụng loca để đáp ứng một phần các khoản chi tiêu công việc thực tế của mình.
Ngay khi một thương nhân được lôi kéo vào hệ thống, cô ấy sẽ có thêm động lực để chấp nhận loca là phương tiện thanh toán: nếu không, những người sở hữu loca mà muốn sử dụng dịch vụ, có thể dùng loca để đổi lấy các chứng thực để được cắt tóc, hay bất cứ điều gì, “miễn phí”. Thay vì phải nhận những phiếu cắt tóc miễn phí mà không thẻ sử dụng như tiền, tiệm cắt tóc thích nhận locas có chức năng như tiền hơn. Cũng vì lý do như vậy, thợ cắt tóc muốn định giá một lần cắt tóc không quá 20 loca, nếu không, mọi người sẽ sử dụng phiếu ưu đãi thay thế. Do đó, trên thực tế, hầu hết phiếu chứng thực sẽ không bao giờ được đổi trừ khi vì lý do nào đó mà thợ cắt tóc muốn rời khỏi hệ thống, nếu vậy, cô ấy cuối cùng sẽ phải hoàn thành nốt 50 lần cắt tóc. Khi đó, đồng tiền đầu tiên phát hành hoạt động như một khoản vay không lãi suất mà chỉ cần được hoàn trả nếu ai đó rời khỏi hệ thống
Bằng việc hỗ trợ đồng tiền bằng lời hứa về hàng hóa và dịch vụ tương lai, lượng cung ứng tiền (bằng đô la cộng loca) có thể gia tăng mà không lo nguy cơ cung tiền tăng vượt quá cơ sở kinh tế thực.
Việc hỗ trợ bằng hàng hóa và dịch vụ địa phương thay vì đồng USD giúp ổn định giá. Nếu đồng USD bị lạm phát và giá cả của một lần cắt tóc tăng từ 20$ lên 40$, giá cả của một rổ táo tăng từ 60$ lên 120$, thì mức giá tính bằng locas vẫn duy trì như cũ, vì đồng tiền này được hỗ trợ bởi hàng hóa và dịch vụ chứ không phải bởi đồng USD. Trong tính thế này, tỷ giá hối đoái sẽ tăng lên 2$ cho 1 đồng loca.
Qua thời gian, giá trị tương ứng của hàng hóa và dịch vụ có thể thay đổi. Hệ thống cho phép điều này một cách khéo léo nhưng đơn giản, mà tôi sẽ mô tả trong một mục khác.
Nhà phát hành cũng có thể cho vay locas bằng cách mở rộng khoản vay cho các công ty khởi nghiệp, loại hình tổ chức không được đảm bảo bởi cam kết về hàng hóa và dịch vụ – ví dụ, một trung tâm cộng đồng sau giờ học tại một khu vực thu nhập thấp. Tổ chức hay doanh nghiệp có thể hoàn trả khoản vay bằng việc chấp nhận locas cho các dịch vụ của họ. Thay vào đó, các khoản vay dần xuất hiện như cách được mô tả ở trên: nhà phát hành có thể mua các phiếu ưu đãi sử dụng dịch vụ một cách đơn giản vào một ngày nào đó. Như bạn thấy, ranh giới giữa một khoản vay, một trợ cấp, và một nhu cầu đối với hàng hóa hay dịch vụ tương lai thật không rõ ràng
Sư tham gia của chính quyền địa phương
Các chính quyền thành phố có thể tận hưởng những lợi ích của loại tiền này mà không phải tự mình phát hành. Nhà phát hành có thể phát hành locas cho chính quyền thành phố vì lý do giao thông công cộng, ưu đãi thuế quan, ưu đãi đỗ gửi xe, hay nhiều loại dịch vụ khác được cung cấp bởi thành phố. Tất nhiên, không mong rằng một chính quyền thành phố ở Mỹ sẽ chấp nhận dùng tiền địa phương để thanh toán các khoản thuế trong tương lai gần, nhưng bất cứ sự tán thành nào từ phía họ cũng sẽ nâng cao nhận thức những giá trị tạo ra tiền lên rất nhiều.
Chính quyền sẽ dùng locas cho việc gì? Thật ra, hiện nay các thành phố đều đang thực hiện cắt giảm các dịch vụ cơ bản vì không còn tiền chi trả. Công viên, thư viện, lực lượng cảnh sát và lực lượng cứu hỏa đều đang bị cắt giảm. Một vài trong số này có thể bị thay thế bởi các các cơ quan do người dân quản lý như một phần của nền kinh tế thay thế. Họ có thể đến: a) “Thư viện sách sống[3]” để làm tình nguyện viên bán chính thức;” b) Đội tuần tra an ninh bao gồm cả cảnh sát nghỉ hưu, các thành viên từng thuộc băng nhóm, và các chuyên viên hòa giải, hoạt động như một lực lượng cảnh sát bổ sung ở những khu vực cắt giảm mà không có đủ cảnh sát để bảo vệ người dân (hoặc người dân lúc đầu không tin tưởng cảnh sát); c) Cải tạo những tài sản đã hư hỏng; d) Làm tình nguyện viên cho các khu cắm trại ban ngày, các chương trình đàn anh/đàn chị, và các chương trình trợ giảng; e) Tình nguyện viên tuần tra và bảo trì công viên; f) Tình nguyện viên chương trình nhà ở cho người vô gia cư và căn bếp thực phẩm.
Ít nhất lúc đầu, trong hầu hết các trường hợp, đồng locas được cấp không phải để thay thế tiền lương, mà là để bày tỏ sự biết ơn với các tình nguyên viên, một cách để đưa họ gia nhập nền kinh tế địa phương và đáp ứng một vài nhu cầu của họ ngay cả khi họ thiếu kỹ năng chuyên môn hay cơ hội tìm việc làm. Nó cung cấp cho chính quyền thành phố một phương pháp để hoàn thành mọi việc hiệu quả trong thời đại mà ngân sách đang biến mất và để tăng cường cấu trúc xã hội dân sự. Nó cũng củng cố một hình ảnh tích cực của locas – mọi người sẽ biết rằng có nhiều người trong số họ là những người từng giúp đỡ xã hội.
Công việc cho người thất nghiệp, sự tận dụng những hàng hóa, dịch vụ không bán được
Rất nhiều trong số các chính quyền thành phố nói trên tận dụng locas để thực hiện nhiều hơn các giao dịch chuyển dổi tiền USD có sẵn thành một loại tiền địa phương uy tín. Đó là một mục tiêu đáng giá, nhưng hệ thống mà tôi mô tả cũng có tiềm năng triển khai các nguồn lực kinh tế – lao động, đất đai, nguyên liệu, và nhiều tài nguyên khác – những thứ mà nếu không dùng sẽ trở nên nhàn rỗi.
Bất cứ nguồn tài nguyên nhàn rỗi nào cũng là một cơ hội để tạo ra giá trị và lợi ích cho đồng loca. Ví dụ, rất nhiều lượng thức ăn trong xã hội của chúng ta bị lãng phí (thậm chí khi hàng triệu người đang đói) vì nó không bán được và thiếu những phương pháp phân bổ phi tiền tệ. Những phần thức ăn này bao gồm cả “những phần lấy thêm” từ trang trại, số thức ăn không bán được trong siêu thị bị quẳng vào thùng rác, số thức ăn mà nhà hàng không bán được và v.v… Những món đồ không bán được trong các chợ thông thường, nhưng vẫn có giá trị. Người ta có thể sắp xếp lại một khu chợ để kiếm locas dễ dàng, đóng góp thêm nữa vào lợi ích của đồng tiền.
Một ví dụ khác về nguồn tài nguyên nhàn rỗi là bất động sản. Hầu hết các thành phố đều có hàng nghìn, thậm chí hàng mười nghìn tòa nhà bị bỏ đi và những khu vực trống. Không thể bán được bằng USD, chúng có thể được khai thác bằng việc dùng tiền địa phương với nhiều cách khác nhau: chính quyền thành phố bán bất động sản bằng loca, nâng cấp chất lượng thông qua các khoản vay kết hợp tiền đô/locas, sử dụng làm nhà ở tạm hoặc nửa chừng, cho thuê bất động sản, etc. Những tài sản không có lợi ích kinh tế bằng cách nâng cấp có thể tạo ra lợi nhuận nếu phần chi phí sửa chữa đó được thay thế bởi lao động và nguyên liệu được đền bù bằng loca, số loca đã cho vay được hỗ trợ bởi các phiếu ưu đãi cho thuê (bất động sản)tương lai.
Cách trình bày vấn đề
Những cân nhắc được chỉ ra ở đây phân biệt đồng loca với tiền tệ thông thường và thừa nhận một chuyện là nó không cạnh tranh với đồng USD. Tôi gọi nó là một loại tiền tệ, nhưng vì mục đích chính trị mà nó nên có tên gọi nào đó như: “phiếu ưu đãi cộng đồng” hay “phiếu ưu đãi dân sự”. Nôi dung nên như thế này, “Phiếu ưu đãi dân sự sử dụng đồng loca lưu hành như một cách bày tỏ sự biết ơn nhứng đóng góp cho cộng đồng, khuyến khích cải tạo đô thị, và tạo dựng lòng trung thành với thương mại địa phương.” Khi trình bày vấn đề này với chính quyền địa phương, không cần chỉ ra đó thực sự là một hình thái của tiền tệ. Thay vì sợ sự phản đối của các nhà chức trách kinh tế hiện tại, chúng ta có thể mong ngóng sự hỗ trợ từ họ, thu hút những lý lẽ phi tư tưởng nhằm “giúp đỡ những cộng đồng thiếu thốn” và “trao cơ hội cho những ai thiệt thòi”. Một điểm hấp dẫn khác là nó cho phép thành phố cung cấp những dịch vụ thiết yếu mà không yêu cầu thuế hay doanh thu mới gì cả. Chúng ta nên cẩn trọng khi trình bày vấn đề này để mong nhận được nhiều sự tin tưởng từ phía quan chức chính phủ, khi đó có thể thỉnh cầu họ hỗ trợ một hệ thống tiền tệ thay thế.
Việc liên kết đồng loca với những đóng góp xã hội cũng sẽ giúp tạo nên một hình ảnh tích cực cho những ai sử dụng nó. Không giống như tem phiếu thực phẩm, gây ra sự kỳ thị, mọi người sẽ thấy tự hào khi sử dụng loại tiền sinh ra từ thương mại địa phương và đóng góp dân sự.
Một lợi ích khác từ việc không gọi locas là “tiền tệ” chính là nó có thể mang đến những thuận lợi về thuế. Tổ chức IRS quy định rằng giao dịch tiền bổ sung – thậm chí đổi chác – phải chịu thuế thu nhập . Chắc hẳn, cũng phải chịu cả thuế thương vụ[4] nữa. Nhưng sẽ ra sao nếu những thứ này được trao đổi mà không có giá trị về mặt kinh tế (sử dụng đồng USD)? Trên thực tế, tổ chức IRS cũng ra quy định rằng những dịch vụ không chuyên thì không bị đánh thuế. Nếu tôi là bác sỹ và chấp nhận số táo giá trị 100$ cho dịch vụ khám chữa bệnh của mình, thì số táo này phải chịu thuế, nhưng nếu tôi giúp người hàng xóm cắt cỏ đổi lại được nhận số táo trên cây nhà cô ấy, thì không phải chịu thuế. Lưu ý, hiện nay, nhiều trường hợp trong những ví dụ tôi đưa ra về cách lưu thông locas gồm cả những cách không có giá trị về mặt kinh tế khi sử dụng đồng USD hoặc làm suy giảm giá trị đó. Gợi ý của tôi là tạo ra hệ thống lưu hành bổ sung để hoạt động ở nơi mà không phải chịu ảnh hưởng của đồng USD. Tất nhiên, sẽ có sự chồng chéo với nền kinh tế sử dụng đồng USD – nói một cách thực tiễn, locas cuối cùng sẽ có một giá trị đo được bằng đồng USD. Nhưng bằng sự kết dính với ngôn ngữ cộng đồng, ý chí luận, và v.v…, có thể chứng minh rằng các giao dịch sử dụng đồng loca nên được miễn thuế. Khi bắt đầu nó không phải là một vấn đề – có thể không đáng quan tâm – nhưng sẽ trở nên quan trọng khi quy mô hệ thống tăng lên.
Một ngày nào đó, có thể không quá xa, hệ thống tài chính dựa vào đồng USD sẽ trải qua một cuộc khủng hoảng khác nghiêm trọng hơn cuộc khủng hoảng năm 2008. Các thành phố có thể phá sản ồ ạt và, như những năm 1930, sẽ có một nhu cầu mạnh mẽ về một phương tiện thay thế khác nhằm cung cấp dịch vụ. Đến khi đó, đồng locas sẽ ở đó để sẵn sàng hỗ trợ.
Một vài biến thể
Cho đến giờ tôi đã mô tả một hệ thống tiền địa phương không bị cố định với đồng USD. Cũng có những lợi thế để bắt đầu với việc đảm bảo sự cân bằng đồng USD, như với BerShares. Khi đó, thợ cắt tóc sẽ hỗ trợ đồng tiền không phải bằng 50 lần cắt tóc, mà bằng giá trị 1000$ cho những lần cắt tóc. Đồng locas có thể được phát hành như vậy, hoặc mọi người có thể đơn giản là mua chúng bằng đồng USD từ nhà phát hành. Các thương nhân cũng có thể đổi chúng bằng đồng USD, như thế đảm bảo rằng họ sẽ không bị mất gì khi chấp nhận locas.
Việc này khiến locas tương tự như bất cứ tiền ủy nhiệm nào giống Berkshares, nếu như lượng cung ứng tiền địa phương không mở rộng khi đồng locas mới được phát hành đổi lại các chứng thực/phiếu ưu đãi mua bán hàng hóa, dịch vụ. Hơn thế nữa, khi mọi người tin vào hệ thống bằng cách mua bán locas, thì có thể thực hiện việc cho vay lượng USD được tích lũy trong phạm vi cộng đồng như những khoản vay nhỏ hay để tài trợ những dự án yêu cầu đồng USD.
Có một vài bất lợi đối với sự thay đổi này. Nếu quá nhiều người cố đổi locas thành đồng USD, số lượng USD sẽ không đủ. Nhà phát hành phải sử dụng các phiếu chứng thực dịch vụ của thợ cắt tóc thay thế. Vấn đề này tồn tại ngay cả khi không có các khoản vay USD nào, mà nếu có cũng trở nên tồi tệ hơn.
Một bất lợi khác là, bị cố định với đồng USD, đồng loca cũng phải chịu lạm phát hoặc giảm phát, và chịu ảnh hưởng bởi những biến động kinh tế bên ngoài, Thêm một thay đổi khác nhằm kiểm chứng, theo đó, có thể là phát hành đồng locas ở mức tỷ giá hối đoái thả nổi mà được định đoạt bởi thị trường, giống như cách các ngân hàng làm ngày nay. Ví dụ, ban đầu nhà phát hành có thể bán 1 đồng locas với giá 1$ và mua lại chúng với giá 98 xu, sau một vài năm lạm phát đồng USD, có thể bán ở mức giá 1.5$ và mua lại với giá 1.48$. Trong trường hợp đó, việc phát hành locas sẽ vẫn được hỗ trợ bởi những cam kết về hàng hóa hóa dịch vụ thật, mà không phải bởi giá trị tính theo USD của hàng hóa dịch vụ. Đồng locas sẽ vận hành như một loại tiền tệ độc lập. Một bất lợi duy nhất ở đây là mất đi cấc khoản thuế và những lợi ích hình ảnh của việc sở hữu nó tách biệt khỏi đồng USD.
Chúng ta đang bước vào một thời kỳ diễn ra biến động lớn của hệ thống tiền tệ thế giới , thời kỳ mà chúng ta cần thử nghiệm những phương án thay thế và tìm ra cái nào hiệu quả và không hiệu quả. Hoàn toàn chỉ là ảo tưởng nếu có một phương án nào đó mới đề ra (như đề xuất này) đã có thể hoạt động hiệu quả mà không trải qua quá trình dài từ thử nghiệm – và – sai sót, tiến triển, và hòa nhập vào trải nghiệm cuộc sống thực. Điều mà tôi đã mô tả phải được thích nghi với những điều kiện trên cơ sở chỉ có ở mỗi địa phương. Gần như chắc chắn rằng, đó sẽ là một bước tiến dẫn tới những điều ngoài sức tưởng tượng ngày nay. Dù rất nhỏ nhưng loại tiền này và tất cả những loại tiền địa phương đang lưu hành hiện nay rõ ràng đã chọc thủng bong bóng niềm tin của bất cứ phương án thay thế nào. Hệ thống tiền tệ mà chúng ta biết không phải là triển vọng duy nhất. Hãy tiếp tục tiến hành những thử nghiệm này!
Charles Einstein
Dịch: Thanh Huyền – Biên tập: Lê Duy Nam
[1] Time-based banking: một hình thức ngân hàng sử dụng thời gian làm đơn vị, quy đổi mọi sản phẩm, hoạt động sang đơn vị thời gian
[2] Floating exchange rate: tỷ giá thả nổi nghĩa là tỷ giá giữa 2 đồng tiền khác nhau có thể thay đổi theo thời gian
[3] People’s Library: Thư viện sách sống là một tổ chức phi lợi nhuận được lập ra nhằm giúp giải quyết định kiến của mọi người bằng cách cho họ nói chuyện với những người họ thường không gặp, lần đầu tiên bắt đầu ở Đan Mạch, năm 2000.
[4] Sales tax: thuế thương vụ hay thuế bán hàng là thuế tiêu thụ được chính phủ áp lên việc bán hàng hóa, dịch vụ, do nhà bán lẻ thu sau đó chuyển lại cho chính phủ.
