Home Đọc “Lịch sử Hà Nội” của Philippe Papin – Một cuộc khai quật tư liệu

“Lịch sử Hà Nội” của Philippe Papin – Một cuộc khai quật tư liệu

Hà Nội là một vùng đất có lịch sử thú vị và phức tạp nhất trong cả nước, bởi đây là vùng đất nhiều lần
le-nam

Lê Nam

06/11/2017

Hà Nội là một vùng đất có lịch sử thú vị và phức tạp nhất trong cả nước, bởi đây là vùng đất nhiều lần được lựa chọn là thủ phủ của các triều đại, các đời đô hộ phủ. Mỗi một giai đoạn lịch sử, Hà Nội lại khoác lên mình một lớp văn hóa mới với các vết tích mới đan xen với nền tảng cũ. Bóc tách các lớp văn hóa mà dòng chảy lịch sử lưu lại dấu ấn ở Hà Nội quả thực là một công trình kỳ công và tỉ mỉ. Việc khai quật các tàn tích ở Hà Nội gặp nhiều khó khăn do quá trình quy hoạch đô thị diễn ra rất nhanh, bởi thế không dễ gì cho các nhà khảo cổ và nghiên cứu lịch sử có thể dựng lại lịch sử của vùng đất này từ việc khai quật các tàn tích. Thay vào đó, họ phải kết hợp giữa khảo cổ và tận dụng các tư liệu như ghi chép chính sử, huyền sử, thần phả, gia phả…v…v… Một trong những cuốn khảo cứu thú vị về Hà Nội đó chính là “Lịch sử Hà Nội” (Histoire de Hanoi)  của Phillippe Papin. 

Link sách “Lịch sử Hà Nội”: https://www.hangcao.info/san-pham/lich-su-ha-noi/

Cuốn sách có 5 phần chính. Phần I là một quá trình giải mã các huyền thoại như truyền thuyết Hồ Tây, truyền thuyết Long Đỗ, truyền thuyết Cao Biền trấn yểm… kết hợp với các tư liệu khảo cổ để giải thích về những làn sóng di cư, những biến chuyển về địa chất ở Hà Nội. Phần II, tác giả phân tích các cơ chế vận hành của kinh thành Thăng Long (Hà Nội). Phần III là một lịch sử chuyển dịch mô hình đô thị của Thăng Long, từ trung tâm chính trị theo mô hình Nho giáo trở thành vùng “Kẻ Chợ” và đến lúc mất đi vị trí kinh thành vào cuối thế kỷ 18 đầu thế kỷ 19. Phần IV, tác giả thuật lại những biến đổi về đô thị Hà Nội dưới thời thuộc Pháp, khi Hà Nội trở thành thủ phủ của Toàn quyền Đông Dương. Đây là giai đoạn không chỉ biến đổi về quy hoạch đô thị mà còn toàn bộ các khía cạnh văn hóa đời sống. Phần V là nói về vai trò của Hà Nội và các biến đổi của Hà Nội dưới thời Xã hội chủ nghĩa. Phần này không được viết kỹ lưỡng mà chỉ là những tản mạn về sự biến đổi chóng mặt của đô thị. 
LL4B46UH
Chỉ bằng 390 trang sách (khổ 16X24cm), Phillipe Papin đã tạo nên một bức tranh kỳ vĩ về những biến chuyển về địa lý, cấu trúc đô thị và văn hóa của kinh thành Thăng Long – Hà Nội từ xưa đến nay. Đọc từng trang, từng trang, ta mới thấm thía hình ảnh “bãi bể nương dâu” mà người xưa thường sử dụng để mô tả những biến chuyển của thời gian. Không chỉ có vậy, tác giả còn tái hiện được một cuộc chiến trường kỳ của những cư dân Hà Nội trong suốt chiều dài lịch sử để chinh phục vùng đất này, ông viết:
“Hà Nội là vùng đất của những huyền thoại cổ xưa kể lại cuộc chiến từ xa xưa giữa đất và nước ở vùng châu thổ sông Hồng, trước khi hình thành nên từ một làng nhỏ có tên là “Long Đỗ”. Thường xuyên bị lũ lụt đe dọa, Hà Nội vẫn trụ được nhờ những cố gắng không mệt mỏi của con người không ngừng đắp đê, thông dòng và đào kênh. Đắp gò cao để ngự trị sông Hồng, ao hồ và sông ngòi, vị vua đầu tiên dung hòa được hai thế lực đối lập là đất và nước, biến kinh thành trở thành một thế giới riêng, và, theo luật phong thủy, thành biểu tượng hoàn hảo của việc chế ngự thiên nhiên, xứng đáng là nơi xây dựng kinh đô của vương triều. Trong suốt nhiều thế kỷ, người dân nơi này gắn với những tai họa giáng lên thành phố với những truyền thuyết về dựng nước, họ coi lũ lụt là sự trả thù của Thủy Tinh. Hà Nội, thành phố của vua chúa, rồi sau này của nho sĩ và thị dân, buộc phải thích nghi với môi trường không mấy thuận hòa này.”
“Lịch sử Hà Nội” là một công trình xử lý tư liệu xuất sắc trong tình cảnh thiếu thốn tư liệu lịch sử và khó khăn trong khảo cổ. Trong một bài trả lời phỏng vấn của báo Tiền Phong, Phillipe Papin đã cho biết các vùng tư liệu ông sử dụng: “Ngoài chính sử như Đại Việt sử ký toàn thư và hồi ký của người nước ngoài vào thế kỷ 17, tôi điều tra thực địa trong các đình, chùa… hay tìm hiểu gia phả của các gia đình. Ngoài ra, tôi dựa vào công trình nghiên cứu của một số nhà sử học và khảo cổ học Việt Nam. Tôi muốn nhấn mạnh tầm quan trọng của tài liệu được bảo quản tại Trung tâm lưu trữ số 1 (Cục Lưu trữ Việt Nam), đặc biệt là các phông tư liệu từ sau thế kỷ 19, trong đó có nhiều bản đồ và tài liệu gốc của các làng, phường thuộc Hà Nội.” Cũng trong bài phỏng vấn này, ông thừa nhận rằng việc tìm hiểu về lịch sử Hà Nội trước thế kỷ 19 là một thử thách khó khăn đối với ông.  Thế nhưng, thật bất ngờ khi chính những phần lịch sử trước thế kỷ 19 lại là phần viết hay nhất của cuốn sách, thể hiện được tinh thần chinh phục tự nhiên của người dân Hà Nội cổ trong một không khí huyền thoại và thấm đẫm màu anh hùng ca. Những phân tích lịch sử, địa thế trong phần này cũng cho chúng ta thấy rõ các nét chính trong biến chuyển của kinh thành từ thời tiền Thăng Long cho đến khi Thăng Long mất đi vị thế kinh đô.
Tuy nhiên, điểm đặc biệt nhất của cuốn sách không phải chỉ là những tư liệu. Thật kỳ lạ, khi đọc một cuốn khảo cửu lịch sử về vùng đất này, người ta không thấy khô khan bởi các bằng chứng và lập luận, mà còn thấy yêu thêm mảnh đất này. Yêu bởi hiểu hơn, bởi thấy kỳ thú hơn, bởi thấy mình trở thành một phần của các biến chuyển lịch sử ấy. Bằng một giọng kể lịch sử ngắn gọn, chắc chắn, vừa tôn trọng các huyền thoại lại vừa tìm cách lý giải, Phillipe Papin không những khiến cho người sống ở Hà Nội thêm yêu Hà Nội mà còn khiến cho những người chưa biết gì về Hà Nội cũng thấy hứng thú. Họ sẽ cảm giác như được đi vào một thành phố, phát hiện ra những tàn tích và bắt đầu cuộc phiêu lưu khám phá tàn tích ấy như những cuốn tiểu thuyết khai quật lăng mộ hấp dẫn. 
Xin nói thêm, bản dịch của cuốn sách có thể nói là hoàn hảo. Bởi lẽ, người dịch cuốn sách của Phillipe Papin không ai khác, chính là người vợ Việt Nam của ông – dịch giả Mạc Thu Hương. Vậy nên, bản dịch có được sự theo dõi kỹ lưỡng của tác giả trong quá trình dịch thuật và tìm kiếm các tư liệu gốc. 
Lê Duy Nam                                                                       

HÃY VIẾT THẬT LÒNG, BẤT KỂ CÓ LÀM AI ĐAU ĐỚN

Sau khi xuất bản cuốn tiểu thuyết mới Tender is the Night năm 1934, F.Scott Fitzgerald yêu cầu Ernest Hemingway đánh giá chân thật về cuốn sách của mình. Câu chuyện trong cuốn sách giữa hai nhân vật Dick và Nicole Diver dựa trên hình mẫu của Gerald và Sara Murphy, hai người bạn chung ngoài đời của Fitzgerald và Hemingway. Dưới đây là thư phản hồi của Hemingway. Bức thư được trích từ tập “Ernest Hemingway Selected Letters 1917 – 1961”, trong đó có

Minh Hùng

20/11/2019

Luận giải Đạo Đức Kinh (2): Thuận theo Đạo là không thiên lệch

>> Đọc đầy đủ chùm bài: Luận giải Đạo Đức Kinh Archives - Book Hunter Bất thượng hiền, sử dân bất tranh; Bất quý nan đắc chi hóa, sử dân bất vi đạo; Bất kiến khả dục, sử dân tâm bất loạn.Thị dĩ Thánh nhân chi trị: Hư kì tâm, Thật kì phúc, Nhược kì chí, cường kì cốt. Thường sử dân vô tri vô dục. Sử phu trí giả bất cảm vi dã. Vi vô vi, tắc vô bất trị. Đạo xung, nhi dụng

THẦN THOẠI HY LẠP – NHỮNG CUỐN SÁCH NỀN TẢNG

Thần thoại Hy Lạp rất quen thuộc không chỉ với độc giả Việt Nam, mà còn phổ biến trên toàn thế giới. Những câu chuyện xoay quanh sự hình thành thế giới, nguồn gốc các vị thần và thời đại các anh hùng trong thần thoại Hy Lạp đã đi sâu vào văn hóa đại chúng thông qua những bộ phim, những nhãn hiệu thời trang, và cả trong từng cuộc trò chuyện bình thường diễn ra hàng ngày. Tuy nhiên, chúng ta không nên

Thư Sinh

09/07/2019

SÁCH HAY TRONG NƯỚC TUẦN TỪ NGÀY 29 THÁNG 11 ĐẾN 5 THÁNG 12 NĂM 2021: SÁU NH N VẬT ĐI TÌM TÁC GIẢ, BỈ VỎ,… & GIAO #12 “VỐN VĂN HÓA, KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ GIỚI TRONG CỘNG ĐỒNG NGƯỜI DAO Ở SAPA”

Bước vào tuần đầu tiên của tháng 12 năm 2021, mặc dù thiếu vắng sự có mặt của những cuốn sách học thuật nhưng bù lại ta có khá nhiều cuốn tiểu thuyết để giải trí, thư giãn.  Các chủ đề sự kiện tri thức trong tuần từ 29 tháng 11 đến 5 tháng 12 này đều rất thú vị phù hợp với những người quan tâm tới vấn đề dân tộc học, ngôn ngữ và văn hóa, phim ảnh,... . Đặc biệt, sự trở

Trần Cúc

06/12/2021

“NHÀ GIẢ KIM” HAY LỜI NHẮC CHO NHỮNG CON CỪU CẦN MẪN

Nhà giả kim phát hành năm 1988 với tên gốc là “O Alquimista”, được Paulo Coelho viết bằng tiếng Bồ Đào Nha và do NXB Editora Rocco Ltd chịu trách nhiệm xuất bản. Hành trình khám phá bản thân và giải mã giấc mơ của cậu bé Santiago được kể lại bằng sự pha trộn văn phong hiện thực – lãng mạn – huyền ảo đã thu hút sự chú ý của hàng triệu độc giả trên toàn thế giới. Cho đến nay, sức hấp dẫn

Thư Sinh

31/07/2019