Hiện tượng các thành phố lớn đang chìm dần, hay còn gọi là sụt lún đất (land subsidence), đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng tại nhiều nơi trên thế giới. Hiện tượng này xảy ra khi đất dưới bề mặt bị nén lại hoặc mất đi khối lượng, dẫn đến bề mặt đất bị sụt lún. Đáng lo ngại hơn, khi sụt lún đất cộng hưởng với biến đổi khí hậu, những thách thức càng trở nên lớn hơn, đe dọa nghiêm trọng đến sự tồn vong của các thành phố.
Sụt lún đất do khai thác quá mức nước ngầm là nguyên nhân chính tại nhiều thành phố. Khi nước ngầm bị hút ra, các lớp đất và đá phía trên không còn được hỗ trợ, dẫn đến sụt lún. Ngoài ra, khai thác khoáng sản như dầu, khí đốt và than cũng có thể gây ra sụt lún đất. Quá trình này làm rỗng các khoang chứa dưới lòng đất, khiến bề mặt đất bị sụt lún. Sự phát triển nhanh chóng của các thành phố, bao gồm việc xây dựng các công trình nặng, cũng góp phần làm tăng áp lực lên các lớp đất, gây ra sụt lún. Thêm vào đó, các yếu tố tự nhiên như động đất, sự nở và co của đất do thay đổi độ ẩm, và sự lắng đọng trầm tích tự nhiên cũng có thể gây ra sụt lún đất.
Jakarta, Indonesia là một trong những thành phố bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi sụt lún đất, với một số khu vực sụt lún tới 25 cm mỗi năm. Nguyên nhân chính là khai thác nước ngầm quá mức. Tình trạng này càng trầm trọng hơn khi mực nước biển dâng cao, đe dọa nhấn chìm thành phố trong tương lai không xa. Bangkok, Thái Lan cũng đang chìm dần với tốc độ khoảng 1-2 cm mỗi năm, chủ yếu do khai thác nước ngầm và tải trọng từ các công trình xây dựng. Thượng Hải, Trung Quốc đã trải qua sụt lún đất nghiêm trọng trong thế kỷ qua, với một số khu vực sụt lún tới 3 mét. Dù đã thực hiện các biện pháp kiểm soát khai thác nước ngầm, nhưng tình trạng này vẫn chưa được giải quyết triệt để. Khu vực Houston, Mỹ và Venice, Ý cũng không thoát khỏi tình trạng này. Houston bị ảnh hưởng do khai thác nước ngầm và dầu khí, với một số khu vực sụt lún tới 3 mét trong thế kỷ qua. Venice nổi tiếng với tình trạng sụt lún và ngập lụt, chìm với tốc độ khoảng 1-2 mm mỗi năm do sự kết hợp của khai thác nước ngầm, nén đất tự nhiên và mực nước biển dâng.
Hậu quả của sụt lún đất là rất nghiêm trọng. Sụt lún đất làm tăng nguy cơ ngập lụt, đặc biệt là ở các khu vực ven biển và đồng bằng ngập nước. Khi mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu, nguy cơ này càng trở nên nghiêm trọng hơn. Hệ thống cơ sở hạ tầng cũng bị hư hại nghiêm trọng do sụt lún đất, làm tăng chi phí bảo trì và sửa chữa. Đường xá, cầu cống, hệ thống cống rãnh và các công trình xây dựng khác đều có thể bị hủy hoại. Sụt lún đất còn có thể làm mất đất nông nghiệp màu mỡ, ảnh hưởng đến sản xuất lương thực và sinh kế của người dân. Trong những khu vực bị ảnh hưởng nghiêm trọng, người dân có thể phải di dời khỏi nơi ở của họ, gây ra các vấn đề xã hội và kinh tế nghiêm trọng.
Sụt lún đất, khi cộng hưởng với biến đổi khí hậu, tạo nên một vấn đề phức tạp và đầy thách thức. Điều này đòi hỏi sự hợp tác giữa các nhà khoa học, chính quyền và cộng đồng để tìm ra các giải pháp bền vững và hiệu quả, nhằm bảo vệ các thành phố và cộng đồng khỏi những hậu quả nghiêm trọng. Nếu không có hành động kịp thời và quyết liệt, các thành phố lớn trên thế giới sẽ tiếp tục chìm dần, kéo theo những hệ lụy không lường trước được, đe dọa đến cuộc sống và sự phát triển bền vững của hàng triệu người.
Jakarta – thủ đô chìm nhanh nhất thế giới
Hiện tượng sụt lún đất ở Jakarta, thủ đô của Indonesia, là một vấn đề nghiêm trọng và ngày càng trở nên cấp bách. Trong 25 năm qua, thành phố đã chứng kiến một số khu vực sụt lún tới 25 cm mỗi năm, khiến Jakarta trở thành thành phố chìm nhanh nhất thế giới. Nguyên nhân chính của hiện tượng này là do khai thác nước ngầm quá mức, khi hơn 60% dân số Jakarta phụ thuộc vào nguồn nước ngầm vì thiếu hụt hệ thống cấp nước công cộng. Khi nước ngầm bị hút cạn, các tầng đất bên trên không còn được hỗ trợ, dẫn đến sụt lún.
Không chỉ vậy, hệ thống thoát nước kém hiệu quả và sự phát triển đô thị nhanh chóng cũng góp phần làm tăng áp lực lên các lớp đất, gây ra sụt lún. Các công trình xây dựng nặng nề và các yếu tố tự nhiên như động đất, sự nở và co của đất do thay đổi độ ẩm cũng khiến tình trạng này thêm trầm trọng. Sự kết hợp của sụt lún đất và mực nước biển dâng cao do biến đổi khí hậu đang đẩy Jakarta vào tình thế nguy hiểm. Ngập lụt nghiêm trọng là một nguy cơ hiện hữu, đặc biệt là ở các khu vực ven biển phía bắc thành phố. Các bức tường biển hiện tại không đủ khả năng bảo vệ Jakarta trước những cơn bão và sóng lớn, khiến nhiều khu vực dễ bị ngập lụt trong mùa mưa.
Hệ thống cơ sở hạ tầng của Jakarta cũng đang đối mặt với nguy cơ hư hại nghiêm trọng do sụt lún đất. Đường xá, cầu cống, hệ thống cống rãnh và các công trình xây dựng khác đều có thể bị hủy hoại, tăng chi phí bảo trì và sửa chữa. Sụt lún đất còn có thể làm mất đất nông nghiệp màu mỡ, ảnh hưởng đến sản xuất lương thực và sinh kế của người dân. Trong những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề, người dân có thể phải di dời, gây ra các vấn đề xã hội và kinh tế nghiêm trọng.
Venice đang sụt lún bất chấp những nỗ lực
Venice, thành phố nổi tiếng với hệ thống kênh rạch và kiến trúc lộng lẫy, đang đối mặt với một thách thức nghiêm trọng: sụt lún đất. Hiện tượng này không chỉ làm thay đổi cảnh quan mà còn ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống của cư dân nơi đây. Venice, từ lâu đã được biết đến với danh hiệu “Thành phố trên nước”, giờ đây đang phải đối mặt với nguy cơ bị nhấn chìm trong nước biển.
Trong suốt thế kỷ 20, Venice đã trải qua một giai đoạn khai thác nước ngầm quy mô lớn để phục vụ cho các hoạt động công nghiệp. Khi nước ngầm bị hút cạn, các lớp đất dưới thành phố không còn được duy trì, dẫn đến hiện tượng sụt lún. Hơn nữa, Venice được xây dựng trên các đảo nhỏ và đất bùn, khiến cho thành phố dễ bị ảnh hưởng bởi sự nén tự nhiên của đất. Theo thời gian, đất nền của thành phố bị nén lại, góp phần vào hiện tượng sụt lún.
Biến đổi khí hậu đã làm gia tăng mực nước biển, khiến tình trạng ngập lụt ở Venice càng trở nên nghiêm trọng hơn. Sự kết hợp giữa sụt lún đất và mực nước biển dâng cao đã đẩy Venice vào tình thế nguy hiểm. Ngập lụt thường xuyên là một nguy cơ hiện hữu, đặc biệt là trong những đợt thủy triều cao, được gọi là “acqua alta”. Những đợt ngập lụt này không chỉ gây khó khăn cho đời sống hàng ngày của người dân mà còn đe dọa các công trình kiến trúc lịch sử.
Sụt lún và ngập lụt gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho các công trình lịch sử của Venice. Nước mặn xâm nhập vào các kết cấu đá và gỗ, làm suy yếu chúng theo thời gian. Đường xá, cầu cống và các cơ sở hạ tầng khác cũng bị hư hại nghiêm trọng, tăng chi phí bảo trì và sửa chữa. Ngành du lịch, nguồn thu nhập chính của Venice, bị ảnh hưởng nặng nề bởi hiện tượng ngập lụt. Khi các điểm du lịch và cơ sở hạ tầng bị hư hại, lượng du khách giảm sút, kéo theo những tác động tiêu cực đến kinh tế địa phương.
Ngập lụt thường xuyên khiến một số khu vực của Venice trở nên không thể ở được, buộc người dân phải di dời. Điều này không chỉ gây ra những khó khăn về mặt xã hội mà còn làm thay đổi cấu trúc cộng đồng truyền thống của thành phố. Hậu quả của sụt lún đất và ngập lụt không chỉ dừng lại ở thiệt hại vật chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống xã hội và văn hóa của Venice.
Để đối phó với tình trạng này, chính quyền Italy đã triển khai hệ thống barrière MOSE, một loạt các cổng chắn di động được xây dựng để kiểm soát mực nước biển và bảo vệ thành phố. Dự án này đã tiêu tốn hàng tỷ đô la và vẫn đang trong quá trình hoàn thiện và vận hành. Ngoài ra, việc nâng cấp và mở rộng hệ thống thoát nước để giảm áp lực lên cơ sở hạ tầng và ngăn chặn ngập lụt là điều cần thiết. Đồng thời, chính quyền địa phương đã cấm khai thác nước ngầm để ngăn chặn sụt lún thêm và thúc đẩy việc sử dụng các nguồn nước bền vững hơn.
Houston – thành phố ngập lụt
Houston, một trong những thành phố lớn và phát triển nhanh nhất tại Hoa Kỳ, đang phải đối mặt với vấn đề nghiêm trọng về sụt lún đất. Hiện tượng này không chỉ đe dọa cơ sở hạ tầng và kinh tế của thành phố mà còn gây ra những lo ngại về an toàn và chất lượng cuộc sống của cư dân. Trong suốt nhiều thập kỷ, Houston đã khai thác nước ngầm quá mức để đáp ứng nhu cầu công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt. Việc khai thác này đã làm cạn kiệt các tầng chứa nước dưới lòng đất, dẫn đến sụt lún khi các lớp đất và đá không còn được duy trì. Thêm vào đó, Houston nằm trong vùng giàu tài nguyên dầu khí, và việc khai thác dầu mỏ và khí đốt từ các mỏ dưới lòng đất cũng góp phần gây ra sụt lún. Khi các khoang chứa dầu khí bị làm rỗng, mặt đất phía trên không còn được chống đỡ và bắt đầu lún xuống. Sự phát triển đô thị nhanh chóng với việc xây dựng hàng loạt các công trình nặng, khu dân cư và khu công nghiệp đã làm tăng áp lực lên mặt đất, gây ra sụt lún.
Hậu quả của sụt lún đất ở Houston là rất nghiêm trọng. Nguy cơ ngập lụt tăng cao khi hệ thống thoát nước không còn hiệu quả, khiến nước mưa dễ dàng tràn ngập các khu dân cư và đường phố. Sự kiện bão Harvey năm 2017 đã cho thấy mức độ tàn phá nghiêm trọng khi thành phố bị ngập lụt nặng nề. Sụt lún cũng gây ra hư hại đáng kể cho cơ sở hạ tầng của Houston. Đường xá, cầu cống, hệ thống cống rãnh và các tòa nhà bị nứt, lún và suy yếu, dẫn đến chi phí sửa chữa và bảo trì tăng cao. Ngành công nghiệp, dịch vụ và bất động sản đều bị ảnh hưởng bởi sụt lún. Các khu vực công nghiệp bị lún có thể phải ngừng hoạt động để sửa chữa, gây thiệt hại kinh tế. Giá trị bất động sản ở những khu vực bị ảnh hưởng cũng giảm sút, làm ảnh hưởng đến tài sản của người dân. Sụt lún đất còn gây ra những nguy cơ an toàn cho cư dân, bao gồm nguy cơ sụp đổ của các công trình xây dựng. Chất lượng cuộc sống của người dân cũng bị ảnh hưởng khi họ phải đối mặt với tình trạng ngập lụt, đường xá hư hỏng và cơ sở hạ tầng xuống cấp.
Bangkok – vừa sụt lún vừa ngập lụt
Bangkok, thủ đô của Thái Lan, đang phải đối mặt với hai vấn đề nghiêm trọng và liên quan mật thiết đến nhau: sụt lún đất và ngập lụt. Những hiện tượng này không chỉ gây ra những tác động tiêu cực đối với cơ sở hạ tầng và kinh tế của thành phố mà còn đe dọa nghiêm trọng đến cuộc sống của hàng triệu cư dân. Sụt lún đất ở Bangkok chủ yếu do khai thác nước ngầm quá mức. Trong nhiều thập kỷ qua, để đáp ứng nhu cầu sử dụng nước cho sinh hoạt và công nghiệp, người dân và các doanh nghiệp ở Bangkok đã khai thác một lượng lớn nước ngầm. Việc này dẫn đến việc các tầng chứa nước dưới lòng đất bị cạn kiệt, khiến các lớp đất phía trên không còn được hỗ trợ và bắt đầu lún xuống.
Hiện nay, Bangkok đang chìm với tốc độ khoảng 1-2 cm mỗi năm. Mặc dù tốc độ này có vẻ nhỏ, nhưng qua thời gian, nó tích lũy lại thành một vấn đề nghiêm trọng. Những khu vực trũng thấp của thành phố, đặc biệt là những nơi gần sông Chao Phraya, đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Ngập lụt là vấn đề khác đang ngày càng trở nên trầm trọng ở Bangkok. Mỗi năm, vào mùa mưa, Bangkok thường xuyên phải đối mặt với những trận mưa lớn gây ngập lụt trên diện rộng. Đặc biệt, sông Chao Phraya, dòng sông chính chảy qua thành phố, thường bị ngập khi mực nước dâng cao. Sụt lún đất làm tăng thêm mức độ nghiêm trọng của ngập lụt, khi mặt đất lún xuống làm giảm khả năng thoát nước tự nhiên.
Năm 2011, Bangkok đã trải qua một trong những trận lụt tồi tệ nhất trong lịch sử, khiến hàng triệu người phải di dời, hàng ngàn ngôi nhà bị phá hủy và gây thiệt hại kinh tế hàng tỷ đô la. Kể từ đó, nguy cơ ngập lụt vẫn luôn hiện hữu và ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng. Hậu quả của sụt lún và ngập lụt ở Bangkok là rất nghiêm trọng. Trước hết, ngập lụt gây thiệt hại lớn cho cơ sở hạ tầng, bao gồm đường xá, cầu cống và hệ thống cống rãnh. Khi đường phố và các khu dân cư bị ngập, giao thông bị tê liệt, kinh tế bị ảnh hưởng và cuộc sống của người dân bị gián đoạn. Sụt lún đất làm hư hại các công trình xây dựng, từ nhà cửa đến các tòa nhà cao tầng, gây ra những chi phí bảo trì và sửa chữa đáng kể. Giá trị bất động sản ở những khu vực bị ảnh hưởng cũng giảm sút, làm ảnh hưởng đến tài sản của người dân. Sự kết hợp của sụt lún và ngập lụt còn đe dọa đến sức khỏe và an toàn của cư dân. Nước ngập bẩn có thể gây ra các bệnh truyền nhiễm, trong khi tình trạng ngập lụt kéo dài có thể dẫn đến các vấn đề vệ sinh nghiêm trọng.
Băng tan do Trái Đất nóng lên…
Hiện tượng băng tan ở hai cực do khí hậu nóng lên toàn cầu đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng, gia tăng tốc độ nhấn chìm các thành phố ven biển trên toàn thế giới. Khi nhiệt độ toàn cầu tăng, các khối băng ở Bắc Cực và Nam Cực đang tan chảy với tốc độ báo động, đẩy mực nước biển lên cao và đe dọa đến sự tồn tại của nhiều đô thị lớn.
Sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu là nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng băng tan. Các hoạt động công nghiệp, giao thông và sử dụng năng lượng hóa thạch đã thải ra một lượng lớn khí nhà kính, làm tăng nhiệt độ bầu khí quyển và đại dương. Khí CO2 và các khí nhà kính khác tạo ra một lớp phủ giữ nhiệt trong khí quyển, ngăn cản nhiệt độ từ mặt đất thoát ra ngoài không gian. Điều này khiến cho nhiệt độ toàn cầu tăng lên, gây ra sự tan chảy của băng ở hai cực.
Băng tan góp phần trực tiếp vào việc tăng mực nước biển. Khi băng ở Greenland, Nam Cực và các khối băng khác tan chảy, lượng nước khổng lồ đổ vào đại dương, làm dâng mực nước biển. Theo dự đoán của các nhà khoa học, nếu tình trạng này tiếp tục, mực nước biển có thể dâng cao thêm nhiều mét trong thế kỷ này. Mực nước biển dâng cao làm gia tăng nguy cơ ngập lụt tại các thành phố ven biển. Các thành phố như New York, Miami, Bangkok, Jakarta, Thượng Hải… và nhiều nơi khác đang phải đối mặt với nguy cơ bị nhấn chìm. Sự ngập lụt không chỉ ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng mà còn đe dọa cuộc sống của hàng triệu người. Sụt lún đất và băng tan có mối liên hệ mật thiết. Khi mực nước biển dâng cao, áp lực lên mặt đất gia tăng, khiến các khu vực ven biển dễ bị sụt lún hơn. Điều này làm cho tình trạng ngập lụt trở nên nghiêm trọng hơn, đặc biệt là ở những thành phố đã và đang phải đối mặt với hiện tượng sụt lún đất.
Việt Nam cũng không ngoại lệ, năm 2022, thành phố Hồ Chí Minh đứng đầu danh sách khảo sát tốc độ sụt lún của 48 thành phố ven biển. Đứng thứ 2 là Cảng Chittagong miền Nam Bangladesh và thành phố Ahmedabad của Ấn Độ, thủ đô Jakarta của Indonesia và trung tâm thương mại Yangon của Myanmar ở diện nguy cơ rất cao với những năm kỷ lục có thể lún tới 2cm. Và như ở trên chúng ta đã thấy, trong năm 2023, Jakarta ở diện sụt lún nguy hiểm và Indonesia buộc phải tính tới bài toán “dời đô”.
Sụt lún đất ở Thành phố Hồ Chí Minh chủ yếu do khai thác nước ngầm quá mức. Trong nhiều thập kỷ qua, để đáp ứng nhu cầu sử dụng nước cho sinh hoạt, công nghiệp và nông nghiệp, thành phố đã khai thác một lượng lớn nước ngầm, dẫn đến việc các tầng chứa nước dưới lòng đất bị cạn kiệt, khiến các lớp đất phía trên không còn được hỗ trợ và bắt đầu lún xuống. Hiện nay, Thành phố Hồ Chí Minh đang lún với tốc độ khoảng 1-2 cm mỗi năm, với một số khu vực thậm chí còn lún nhanh hơn. Những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất thường nằm ở các quận ven sông và vùng trũng thấp. Ngập lụt là một vấn đề khác đang ngày càng trở nên trầm trọng ở Thành phố Hồ Chí Minh. Mỗi năm, vào mùa mưa và khi có bão, thành phố thường xuyên phải đối mặt với những trận mưa lớn gây ngập lụt trên diện rộng. Đặc biệt, hệ thống thoát nước hiện tại không đủ khả năng xử lý lượng nước mưa lớn, dẫn đến tình trạng ngập úng nghiêm trọng. Sụt lún đất làm tăng thêm mức độ nghiêm trọng của ngập lụt, khi mặt đất lún xuống làm giảm khả năng thoát nước tự nhiên, khiến các khu vực trung tâm thành phố và những vùng trũng thấp dễ bị ngập lụt hơn, gây ảnh hưởng nặng nề đến giao thông và đời sống của người dân. Hậu quả của sụt lún và ngập lụt ở Thành phố Hồ Chí Minh là rất nghiêm trọng. Ngập lụt gây thiệt hại lớn cho cơ sở hạ tầng, bao gồm đường xá, cầu cống và hệ thống cống rãnh. Khi đường phố và các khu dân cư bị ngập, giao thông bị tê liệt, kinh tế bị ảnh hưởng và cuộc sống của người dân bị gián đoạn.
Hiện tượng băng tan do khí hậu nóng lên toàn cầu đang gia tăng tốc độ nhấn chìm các thành phố ven biển, đe dọa cuộc sống của hàng triệu người và gây ra những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế và xã hội. Chúng ta không thể tiếp tục thờ ơ trước nguy cơ này. Hành động ngay lập tức để giảm phát thải khí nhà kính, xây dựng hạ tầng chống ngập và quy hoạch đô thị thích ứng là điều cần thiết để bảo vệ các thành phố khỏi nguy cơ bị nhấn chìm.
Keep Bến En tổng hợp
