Nhìn chung, hầu hết chúng ta rời trường lúc 18 tuổi, một sự kiện có xu hướng được khắc sâu trong ký ức và bị bủa vây bởi những nghi lễ và cảm xúc trang trọng. Tuy nhiên, khá kì quặc, dù vẻ ngoài như vậy, nhiều người trong số chúng ta trên thực tế không thể rời trường vào thời điểm đó. Sâu bên trong tâm trí, chúng ta có thể vẫn ở đó, hằn dấu vào thời trưởng thành, dẫu không ngồi trong lớp học nhưng tâm trí vẫn vận hành theo cách đó, mắc kẹt trong thế giới quan trường học như thể nếu chúng ta phải tụ tập dưới sân trường mỗi ngày một cách trịnh trọng – tạo ra chuỗi bất hạnh liên miên không cần thiết và thỏa hiệp cho bản thân trong quá trình đó.
Sau đây là một vài mốc quan trọng trong cách thức suy nghĩ kiểu trường học in hằn khó phai:
– Đầu tiên, đó là một niềm tin chắn chắn rằng những người có thẩm quyền biết họ đang làm gì và nhiệm vụ của một người là phải chấp hành và vượt qua mọi thử thách họ đưa ra cho chúng ta. Một ham muốn làm hài lòng giáo viên và đạt được phần thưởng, cúp vô địch hay ruy băng.
– Thứ hai, một cảm giác rằng ở đâu đó có một lộ trình học được che giấu ngoài kia – một bản đồ bắt buộc ở bên ngoài nói về việc một người phải làm gì để thành công – và rằng một người thông thái thì phải tuân theo các yêu cầu của nó một cách có trách nhiệm.
– Thứ ba, một cảm giác rằng công việc nên – khi mọi thứ đang ổn – mang lại cảm giác khó chịu, nhàm chán và không cần mục đích. Trường học dạy chúng ta quen đi, hay lờ đi, những manh mối mang tới cho chúng ta bởi chính sự nhàm chán của chúng ta. Chúng đào tạo chúng ta một cách tinh vi bằng khổ dâm trí tuệ.
– Thứ tư, bạn làm điều này vì một ai đó khác; một khán giả. Thầy cô của bạn, bố mẹ của bạn, và những người thay thế họ trong cuộc sống người lớn. Hãy khiến chúng tôi tự hào. Bạn phải tỏa sáng. Chúng tôi đã cho bạn quá nhiều. Điều quan trọng là biểu hiện bên ngoài, không màng tới những hài lòng bên trong.
– Thứ năm, quyền lực là nhân từ. Họ muốn điều gì tốt cho bạn và họ đại diện cho lợi ích lâu dài của bạn. Đừng nghĩ rằng bạn có thể biết tốt hơn; không được tin bản năng của bạn. Chúng tôi sẽ chăm sóc cho bạn. Nếu bạn tuân theo quy tắc của chúng tôi, bạn sẽ phát đạt.
– Thứ sáu, kỳ thi (và tất cả những thứ tiếp sau đó, là chính xác một cách cơ bản. Những người, đố ai biết đó là những ai, đã làm ra bài kiểm tra tuyệt nhất cho giá trị của bạn. Bạn chính là điểm số của bạn.
– Thứ bảy, mọi trường học đều có tính bổ sung như một xã hội thu nhỏ – được trang bị với một cảm nhận mạnh mẽ về các giá trị đáng được tôn thờ và những quy tắc đáng phải tuân theo. Những kẻ bắt nạt ẩn nấp quanh đây, sẵn sàng trêu chọc và phát hiện mọi sự thoát ly khỏi quy chuẩn. Bạn không thể thoát khỏi chúng; chúng ngồi cạnh bạn mỗi ngày trong lớp học. Chúng sẽ phát hiện và hành hạ mọi dị nhân; chúng có thể phá hủy cuộc đời bạn.
Bạn học cách co rúm lại và điều chỉnh thái độ của bạn. Đi theo bầy đàn trên hết. Tất cả những cách suy nghĩ này không đòi hỏi chúng ta phải ngồi trong lớp địa lý. Chúng ta có thể bán đồ đạc làm vườn cho thị trường Bỉ và rồi suy nghĩ như thế này; chúng ta có thể có con cái và dù vẻ ngoài là một người lớn, nhưng nội tâm chúng ta vẫn cứ như còn có các “kỳ thi” phải vượt qua và giành được cúp vô địch. Phá vỡ khuôn mẫu nghĩa là gì?
Thoát khỏi trường học nghĩa là gì? Đó chính là biết một vài điều sau: – Không có duy nhất một con đường, không có gì đảm bảo cho một con đường được định sẵn để đạt được viên mãn do các lãnh đạo đưa ra. ‘Họ’ không biết. Chẳng ai biết cả. – Con đường an toàn có thể hoàn toàn nguy hiểm cho sự phát triển của chúng ta. – Sự chán chường của chúng ta là một công cụ quan trọng. Nó nói với chúng ta điều gì đang giết chết chúng ta dần dần – và nhắc nhở chúng ta rằng thời gian rất rất ngắn. – Quyền lực theo định nghĩa không hề nhân từ. Những người giáo viên và những người thay thế họ không có một kế hoạch thực sự cho bạn – ngoại trừ việc nó phù hợp với chính sự tiến lên của bản thân họ mà thôi. Nhìn thì có vẻ như họ muốn điều tốt nhất cho bạn nhưng trên thực tế họ chỉ muốn làm điều tốt cho bản thân họ. Cuối cùng, họ chẳng có một phần thưởng xác đáng để đưa cho bạn. Họ sẽ đưa cho bạn một cái bằng khen màu mè, sau đó đưa bạn tới sân Golf và rồi nấm mồ. Sống theo tiêu chuẩn của họ bạn sẽ phí hoài cuộc đời bạn.
Những kẻ bắt nạt nghĩ gì không quan trọng. Chẳng ai bình thường. Bạn có thể cả gan tạo ra kẻ thù; trên thực tế bạn phải làm vậy bởi đó là cái giá cho sự phát triển cá tính và tìm thấy điều gì thực sự đáng để tin vào. Chúng ta không nên khó khăn với bản thân vì đã nấn ná quá lâu. Trường học là một hệ thống đáng kinh ngạc. Chúng ta bắt đầu ở đó khi chúng ta mới chỉ cao hơn cái ghế một chút. Chúng ta chỉ biết tới nó trong hơn một thập kỷ. Chỉ có thế giới bên ngoài và những người thực sự yêu thương chúng ta mới nói cho chúng ta điều gì chúng ta nên tôn trọng. Nó luôn thể hiện quyền lực khủng khiếp không chỉ về bản thân nó, mà về cuộc sống nói chung. Nó được bán cho chúng ta như một sự chuẩn bị cho cả cuộc đời ta vậy. Nhưng tất nhiên, điều chủ yếu nó làm là chuẩn bị cho chúng ta thêm các trường học khác; nó là một hệ thống giáo dục dạy cách chúng ta phát triển trong chính những luật lệ kỳ cục của nó – và chỉ có một kết nối mỏng manh với thế giới bên ngoài.
Biết được tất cả điều này, chúng ta có thể làm được một điều nghe có vẻ lạ lùng, chúng ta cuối cùng cũng có dũng khí rời khỏi trường học bên trong tâm trí chúng ta, có thể là khi 28 tuổi, 35 tuổi hoặc thậm chí 62 tuổi và bước vào một thế giới không có giới hạn rộng lớn mà chúng ta đã mất quá nhiều thời gian trong khoang chờ.
Alain de Botton
Lê Duy Nam dịch
Bài gốc: https://www.theschooloflife.com/thebookoflife/you-could-finally-leave-school/
