“Đứa con của Internet: Câu chuyện về Aaron Swartz” là bộ phim tư liệu về cuộc đời của một thiên tài lập trình, một nhà hoạt động tự do thông tin: Aaron Swartz. Từ khi Swartz tham gia quá trình phát triển giao thức nền tảng RSS, và đồng sáng lập trang Reddit, dấu vết của Swartz có mặt ở khắp mọi nơi trên Internet. Khi học ở Stanford, anh đã thành lập công ty Infogami, góp phần xây dựng Open Library, một thư viện trực tuyến khổng lồ cung cấp đầy đủ tất cả các cuốn sách đã từng được xuất bản. Anh đã thay đổi nền tảng trong lĩnh vực công lý xã hội và tổ chức chính trị bằng việc đấu tranh quyết liệt vì tự do truy cập thông tin. Việc làm này đã khiến anh rơi vào vòng pháp luật trong suốt hai năm ròng. Cuộc chiến pháp luật đó đã kết thúc với cái chết bất thường của anh ở tuổi 26. Câu chuyện của Aaron đã lay động nhiều người, không chỉ trên các cộng đồng trực tuyến, trong đó có các thành viên của Book Hunter. Đây là lý do khiến Book Hunter lựa chọn dịch bộ phim này ra tiếng Việt, để những ý tưởng của Aaron Swartz có thể đến với nhiều người hơn.
Mời các bạn xem bộ phim tại đây: (Click vào CC để xem phụ đề Tiếng Việt)
Aaron Swartz đã từng là một đứa trẻ không thể chịu nổi trường học, chán ngán tất cả các giờ lên lớp và mớ kiến thức nhảm nhí của nhà trường cung cấp. Từ nhỏ, anh đã ý thức được rằng tất cả những gì được dậy ở trường, anh có thể tự mày mò tìm hiểu và học hỏi:
“Tôi thật sự nản với trường lớp. Theo tôi, các thày cô chả hiểu chút gì về cái họ đang nói cả. Họ áp đặt và cưỡng ép. Còn bài tập về nhà thì đúng là… chỉ có mỗi một mục đích là khiến học sinh bận rộn với việc thi thố. Và rồi tôi bắt đầu đọc sách Lịch sử về nền giáo dục, về hệ thống ý tưởng của một nền giáo dục và những hệ thống thay thế nó, về phương pháp giáo dục hiệu quả thay vì học vẹt. Điều này đã đưa tôi đến câu hỏi muôn thuở. Sau khi tôi đặt câu hỏi về ngôi trường tôi học, tôi bắt đầu nghi vấn về xã hội tôi đang sống. Tôi tự hỏi về những ngành nghề mà trường học đang đào tạo con người, và chính phủ với vai trò xây dựng và duy trì cả hệ thống này”
Đó chính là động lực khiến Aaron Swartz tham gia rất nhiều hoạt động đấu tranh cho Tự do Thông tin trên Internet. Anh tin rằng: “Thông tin là quyền lực, và giống như mọi loại quyền lực khác, có những kẻ sẽ giữ nó cho riêng mình”, vậy nên, “Thông tin cần được chia sẻ miễn phí”. Anh rất quan tâm đến Luật bản quyền và đồng sáng lập Demand Progress, một nhóm hoạt động chống “Dự luật đình chỉ hoạt động vi phạm bản quyền trực tuyến”(SOPA) – một trong những dự luận nhằm kiểm soát Internet với mục đích là ngặn chặn vi phạm bản quyền. Anh cũng đã có nhiều bài phát biểu trong những cuộc biểu tình chống lại dự luận SOPA. Nhờ vậy, dự luật này không được thông qua vì gặp phải quá nhiều sự phản đối. Mặc dù ngăn chặn được dự luật SOPA, nhưng Swartz đã đưa ra cảnh báo rằng “Điều này sẽ còn xảy ra nữa, và sẽ có một tên gọi khác cho dự luật này, có thể những người muốn kiếm soát Internet sẽ viện ra một lý do nào đó khác”. Trong quá trình đấu tranh chống lại dự luật SOPA, Swartz không ngừng phải hứng chịu những đòn tinh thần.
Trong vòng từ tháng 9 năm 2010 tới tháng 1 năm 2011, Swartz đã download từ JSTOR khoảng 4 triệu bài báo khoa học thông qua mạng của học viện công nghệ MIT. Nếu như anh tải xuống số lượng lớn này với mục đích phục vụ cho nghiên cứu cho bản thân thì có lẽ không sao, nhưng với cách thức anh tải xuống và mục đích sử dụng thật sự của anh đã làm cho một vài người khó chịu. Anh muốn mọi người trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển, đều có thể tiếp cận và đọc chúng. (Đọc thêm “Tuyên ngôn tự do truy cập thông tin” – Aaron Swartz) Sau hành động của anh, JSTOR đã thay đổi, trước khi anh qua đời, tổ chức này đã thông báo cho phép người dùng đọc trực tuyến tiếp cận 4,5 triệu bài nghiên cứu, nhưng giới hạn chỉ được 3 bài trong 2 tuần và cho phép tải xuống có tính phí.
Cái chết của Aaron Swartz đến nay vẫn là một nghi vấn lớn, tất cả những người biết đến anh đều không tin rằng anh tự tử vì không chịu nổi áp lực. Những người thân của anh đã tạo ra một website để tưởng nhớ anh và trên đó có ghi: “Anh ấy đã sử dụng những kỹ năng thần đồng của bản thân để không chỉ nâng cao nhận thức cho anh mà còn muốn biến Internet và thế giới công bằng hơn và tốt hơn”.
Cái chết của Aaron Swartz không làm những hoạt động của anh bị gián đoạn, thậm chí đã truyền cảm hứng cho rất nhiều hacker khác đấu tranh hơn nữa để tạo lập sự công bằng trên Internet. Những người ủng hộ Aaron đã thúc đẩy sự nghiệp dang dở của anh đó là Open Access, một chương trình nhằm cung cấp truy cập không giới hạn những bài báo khoa học thông qua Internet. Thành viên nhóm hacker Anonymous đã bẻ khóa một trang web thuộc tên miền của MIT và thay thế tên của trang web này bằng một sự tưởng nhớ đến Swartz và kêu gọi các thành viên trên Internet ủng hộ hoạt động truy cập không giới hạn. Chris Soghoian, một nhà công nghệ và phân tích chính sách cho rằng luật pháp hiện hành không phân biệt được đâu là hành động phạm tội vì lợi nhuận (ví dụ như ăn trộm dữ liệu ngân hàng hoặc bí mật của các tập đoàn) và đâu là hành động mà người phá luật chỉ bởi điều luật ấy là bất hợp lý. Chỉ trong vòng 3 ngày, hơn 27.000 người đã ký vào một đơn online gửi tới Nhà Trắng xin cách chức Công tố viên Carmen Ortiz vì đã hành xử thái quá đối với trường hợp của Aaron Swartz. Đến nay có nhiều nghi vấn cho rằng, anh không tự tử mà đã bị bức tử hoặc ám sát.
Mở đầu bộ phim, các nhà làm phim đã trích dẫn những câu trong “Luật dân sự bất hợp tác” của Henry David Thoreau: “Có nhiều luật lệ không công bằng, chúng ta có nên ngoan ngoãn tuân theo? Hay chúng ta nên đàm phán tìm cách thay đổi chúng? Hay đơn giản là bác bỏ chúng ngay lập tức”. Anh không phải một hacker thông thường kiếm lợi nhuận từ việc hiểu biết về thế giới Internet. Aaron Swartz đã ra đi rất sớm chỉ bởi vì anh đã nỗ lực cho một thế giới tốt đẹp hơn. Anh thật sự là “đứa con của thế giới Internet”, và vì vậy, “thế giới cũ đã giết anh”.
Khi chúng tôi biết tin về cái chết của anh (11/1/2013), chúng tôi đã quyết định tiếp nối ý tưởng của anh ở một đất nước xa xôi này, một đất nước mà người dân vẫn còn xa lạ với Luật bản quyền, vẫn không hiểu biết về sự bất công trên Internet, vẫn chưa nhận thức được về Tự do thông tin. Giống như anh, chúng tôi nhận ra rằng, nền giáo dục chúng ta đang có là một sự sai lầm lớn và cả xã hội đều đi từ sai lầm này đến sai lầm khác. Internet là một giải pháp, là cơ hội để chúng ta có thể chủ động tìm tòi kiến thức, tự giải phóng mình khỏi hệ thống đã bị các lỗi ăn lan bởi sự kiểm soát của các thế lực tham lam. Cảm ơn Aaron Swartz vì những gì anh đã tạo ra cho thế hệ chúng ta, cảm ơn anh không chỉ vì những gì anh đã tạo ra, mà còn vì ý tưởng mà anh đã trở thành đại diện.
Book Hunter
Một sự mất mát đáng tiếc nhất của thế giới!