Mặc dù nền kinh tế thiệt hại hàng ngàn tỷ đô la, Bill Gates lạc quan rằng vaccines và các phác đồ điều trị sẽ đưa nước Mỹ vượt qua đại dịch!
(Tham khảo lịch sử chính trị Hoa Kỳ qua cuốn sách được xuất bản trong năm 2020 Nước Mỹ chuyện chưa kể tại đây)
Đã hơn 20 năm, BG rút khỏi vị trí tạo nên tiền tài và danh vọng của ông – CEO và kiến trúc sư trưởng của Microsoft – để cống hiến tâm huyết và tài năng cho Quỹ Bill và Melinda, lao đầu vào các chỉ số kiểm soát bệnh tật và cắt giảm các bon thay vì các cuộc họp buổi sớm hay các phiên điều trần chống độc quyền.
Năm nay, khi đã thôi cả vị trí trong HĐQT, những tưởng sẽ được rung đùi xem 4 CEO GAFA phải giải trình trước Quốc hội Mỹ (GAFA: Google, Amazon, Faceboook, Apple – ND), ai ngờ số phận dành cho ông một kế hoạch khác.
Như nàng Cassandra cổ đại (người dự báo chính xác nhưng không bao giờ được tin, theo thần thoại Hy Lạp – ND), ông, người đã đầu tư khổng lồ vào vacxin, xét nghiệm và điều trị, trở thành đối tượng của một chiến dịch vu khống trần trụi, các đối thủ buộc tội ông đã cấy chip vào những người sẽ được nhận vácxin (tất nhiên là nhảm nhí).
Tôi (Steven Levy) phỏng vấn BG lần đầu năm 1983, và không nhớ đã nói chuyện với ông bao nhiêu lần từ đó nữa. Ban đầu thì ông nhìn tôi chằm chằm, rồi sau này hay chọc cười tôi. Nhưng chưa bao giờ tôi muốn nói chuyện với ông như bây giờ, trong năm Covid của chúng ta.
Steven Levy (SL): Ông đã cảnh báo về một đại dịch từ lâu. Giờ nó đã xảy ra đúng như ông dự đoán. Ông có thất vọng về cách ứng xử của US?
BG: Tất nhiên. Có 3 giai đoạn. Cả ba đều thất vọng. Từ năm 2015 đến nay. Nếu chúng ta đầu tư và công tác dự báo, điều trị và các nền tảng vacxin, và nếu chúng ta xây dựng mô hình mô phỏng để xác định được các bước quan trọng, có lẽ chúng ta đã xử lý tốt hơn rất nhiều. Giai đoạn 2, là mấy tháng đầu dịch, khi chính phủ Mỹ ngăn cản các công ty thương mại tham gia xét nghiệm, CDC thì có rất ít test, chưa kể ban đầu còn sai tùm lum, và không cho mọi người đi xét nghiệm. Lệnh cấm đi lại quá muộn và không toàn diện. Và cuối cùng, mãi chúng ta mới hiểu được ra khẩu trang là quan trọng.
SL: Ông thất vọng nhưng có ngạc nhiên?
BG: Tôi có ngạc nhiên. Vì tôi biết trong CDC có những người giỏi nhất về dịch tễ học trên thế giới. Tôi đã chờ đợi là CDC sẽ là bộ mặt chứ không phải là Nhà Trắng, hay ngay cả Anthony Faucy. Họ được đào tạo để thông tin cho dân chúng nghiêm túc mà không gây hoảng sợ. Nhưng tôi không thấy họ. Họ bị bịt miệng ngay từ đầu. Chúng tôi gọi họ mấy lần, họ bảo anh đi gọi cho Nhà Trắng ấy. Giờ thì họ tuyên bố: “Thấy chưa, chúng tôi đã xét nghiệm thật tuyệt vời, chúng tôi không muốn nói chuyện với anh”. Kể cả một số cải tiến nhỏ mà có hiệu quả lớn, nhưng nếu phải thừa nhận sai lầm, họ sẽ không quan tâm.
SL: Anh nghĩ là tại CDC yếu kém, hay tại ảnh hưởng của Nhà Trắng?
BG: Chưa đến lúc tổng kết. Đại dịch vẫn còn đang diễn ra, và chúng ta phải tập trung. Nhà Trắng đã không cho CDC làm việc của mình kể từ sau tháng 3. Ít nhất là những vấn đề như mở cửa ồ ạt trở lại, vai trò của khẩu trang không phải là lỗi của CDC.
SL: Tại thời điểm này, ông có lạc quan không?
BG: Có. Phải thừa nhận là chúng ta đã thiệt hại hàng ngàn tỷ đô la và vô khối hệ lụy. Nhưng làn sóng sáng tạo trong việc chế tạo vác xin hay tìm phương thức chẩn đoán và điều trị mới thật đáng kinh ngạc. Tôi có cảm giác là đối với thế giới giàu, dịch sẽ kết thúc vào cuối 2021, còn với tất cả, chắc cuối 2022. Chúng ta đánh mất thêm một số năm để chống lại nghèo đói, bại liệt, HIV, sốt rét, nợ nần và vô khối những bất ổn khác. Chắc phải lâu mới trở lại được như trước năm 2020. Rõ ràng là đại dịch này ảnh hưởng phải ngang tầm Thế chiến I hay II.
SL: Hồi tháng 3, thật khó tin là ông có thể cho chúng tôi một lịch trình rõ ràng và bảo rằng mọi sự đang ổn.
BG: Ah, thì lúc đó chúng ta chưa chứng kiến làn sóng sáng tạo. Chưa kể các tuyên bố còn bi đát hơn là chỉ có thể hy vọng vào miễn dịch cộng đồng.
SL: Nói về vacxin mà quỹ của ông đầu tư đi. Sắp có gì đó nhanh, an toàn và hiệu quả?
BG: Trước đại dịch, chúng tôi đã nhìn thấy tiềm năng lớn ở các RNA vacxin – Moderna, Pfizer/BioNTech và CureVac. Cho đến bây giờ mà nói, nếu tính đến năng lực sản xuất, có lẽ chỉ giúp được các nước giàu. Chưa có giải pháp rẻ và dễ sản xuất cho cả thế giới. Lúc đó có thể tính đến AstraZeneca và Johnson&Johnson. Từ các số liệu trên súc vật và dữ liệu từ giai đoạn 1 của dịch, có thể thấy là bệnh này có thể ngăn được bằng vacxin. Tất nhiên còn một số vấn đề. Như hiệu quả trên người già? Liệu có biến chứng không? Hay phải theo dõi xem có các bệnh miễn dịch hay có các điều kiện nào triệt tiêu hiệu quả của vắc xin không?
SL: Liệu ông có lo ngại, là vì vội vã có vacxin mà chúng ta sẽ phê duyệt một thứ gì đó chưa chắc đã an toàn và hiệu quả?
BG: Có. Nga và Tàu cũng đang chạy rất nhanh. Tôi cá là sẽ có vô khối người tiêm vacxin chưa hoàn toàn qua giai đoạn kiểm nghiệm đầy đủ. Chúng ta kiểu gì cũng phải cần 3 đến 4 tháng dữ liệu thử nghiệm của giai đoạn 3 để xem có biến chứng gì không. Theo tôi FDA (cơ quan kiểm duyệt thuốc Mỹ) đang làm chặt chẽ vấn đề này, bất chấp các sức ép chính trị. Trớ trêu là vị tổng thống đang muốn có nhanh vacxin lại luôn nghi ngờ vacxin. Mỗi lần tôi gặp ông ta, ông lại nói kiểu: “Này, tôi chẳng biết vacxin là gì. Cậu đi nói chuyện với tay Robert Kennedy Jr., tay này ghét vacxin và hay buôn chuyện lắm.”
SL: Kennedy Jr. có nói về việc ông dùng vacxin để cấy chip lên người không?
BG: Anh nói đúng. Cả Roger Stone, Laura Ingraham nữa. Họ hay nói kiểu thế này: “Tôi nghe người ta nói X, Y, Z.”, một dạng né tránh kiểu Trump. Có những buổi họp mà tôi, Francis Collins, Tony Fauci, cùng dự, và họ chẳng có dữ liệu gì. Khi tôi nói: “Đợi chút, đây là dữ liệu đểu.”, thì họ sửng cồ: “Này, Trump bảo ông ngồi im và lắng nghe, vậy thì im mồm và lắng nghe đi chứ.”. Nên cũng thú vị là bây giờ tổng thống lại muốn hưởng lợi từ vacxin.
SL: Ông nghĩ gì, khi ông đang nghe những thông tin méo mó mà Tổng thống Mỹ lại muốn ông im mồm?
BG: Cũng hơi kỳ kỳ. Tôi chưa gặp mặt tổng thống trực tiếp từ tháng Ba năm 2018. Tôi luôn vui lòng nói chuyện với ông ta về đại dịch bất cứ lúc nào. Tôi đã nói nói chuyện với Debbie Birx (Giám đốc điều phối chống HIV toàn cầu-ND), Pence (Phó tổng thống-ND), Mnuchin (Bộ trưởng thương mại – ND), Pompeo (Ngoại trưởng – ND) về vấn đề này. Liệu Mỹ nên đứng ra hỗ trợ để các nước nghèo có tiền mua vacxin. Rất nhiều cuộc họp, nhưng Mỹ vẫn chưa có hành động gì. Cần phải tuyên bố là có tiền, để các hãng có thể xây thêm nhà máy để sản xuất vacxin mà vẫn kiếm được lợi nhuận. Tôi kêu gọi tất cả những ai có thể, để huy động 4 tỷ đô cho GAVI (Liên minh Toàn cầu về Vắc xin và Tiêm chủng – ND) và 4 tỷ đô để tìm các liệu pháp điều trị. Không nhiều, nhưng cực quan trọng để cứu người và đưa cuộc sống trở về bình thường.
SL: Nói về điều trị, nói dại, giờ chẳng may ông mắc bệnh, ông sẽ đòi bác sĩ chữa thế nào?
BG: Remdesivir. Thật buồn là những thử nghiệm ở Mỹ thật hỗn loạn và tác dụng của thuốc này còn nhỏ mặc dù hiệu quả đã được chứng minh. Các hãng đang gia tăng sản xuất. Hoặc có thể dùng dexamethasone, cái này khá rẻ, cho bệnh nhân đang ở giai đoạn sau.
SL: Chắc là ông không thiếu tiền, tôi đoán thế. Ông có đòi thêm gì nữa không?
BG: Tôi không có nhu cầu điều trị gì đặc biệt cả. Trong 2,3 tháng tới sẽ có một số loại thuốc đặc trị virus mới. Các kháng thể cũng sẽ có trong thời gian đó. Chúng tôi đã cải thiện gấp đôi sức khỏe bệnh nhân chỉ với remdesivir and dexamethasone.
SL: Ông đã thành lập Chương trình xét nghiệm chẩnđoán Covid nhanh mà không cần can thiệp ở Seatlle và bị FDA tạm dừng. Chuyện gì đã xảy ra vậy?
BG: Bình thường thì nhân viên y tế ngoáy sâu vào lỗ mũi anh để lấy dịch, vừa dễ chấn thương, vừa dễ gây hắt sì vào mặt nhân viên. Chúng tôi đã chứng minh rằng chỉ cần tự lấy bông chấm ngay đầu mũi cũng có kết quả tương đương. FDA bắt chúng tôi phải thử lại, để chứng minh rằng không cần cho mẫu vào tủ lạnh, chỉ cần cho vào túi nilon khô. Đại loại thế. Chậm lại để kiểm tra cho kỹ, có thể hơi quá, nhưng không có yếu tố chính trị nào cả. Giờ thì anh có thể tự mua tăm bông mà lấy xét nghiệm. Ai còn dùng cây ngoáy mũi sâu là lạc hậu rồi. Đó là sai lầm. Nó làm chậm quá trình.
SL: Nhưng bây giờ mọi người cũng có lấy kết quả nhanh được đâu!
BG: Đúng là ngớ ngẩn. Đa phần các trung tâm xét nghiệm của Mỹ là rác rưởi, lãng phí. Nếu anh không quan tâm đến thời hạn và đằng nào cũng được trả lương như thế, tội gì anh phải vội. Bởi vì họ kiếm được khối tiền và chỉ có người giàu mới đến được. Cần phải có hệ thống thế này, trả tiền bình thường 48 tiếng có kết quả, nếu anh muốn trong 24 tiếng trả thêm ít tiền. Sau 48 tiếng mới có thì miễn phí. Đâu vào đấy ngay.
SL: Tại sao chúng ta không làm như vậy?
BG: Vì chính quyền liên bang trả lương như vậy. Nếu ta bảo họ thay đổi, họ sẽ bảo: “Chúng tôi đang làm việc thật tuyệt vời!” Bây giờ là tháng 8. Và chúng ta có lẽ là nước lãng phí nhiều nhất về xét nghiệm. Chỉ cần thay đổi cách trả tiền. Viết trên website của CDC ấy. Mọi người nghe tôi chắc cũng mệt rồi.
SL: Như một người xây dựng sự nghiệp dựa vào khoa học và logic, tôi tò mò biết ông nghĩ gì khi bây giờ có quá nhiều người tham gia trào lưu chống khoa học?
BG: Công nhận, kỳ lạ. Tôi tham gia vào tất cả những gì mà trào lưu này chiến đấu chống lại. Biến đổi khí hậu, GMO, vacxin. Trớ trêu là chính mạng xã hội lại say sưa cổ súy, kiểu như “ah, có một người xấu, nghĩ ra toàn bộ chuyện đó.” Ngoài ra lại còn có các loại đăng tải mã hóa, mà anh chẳng thể biết nội dung nó nói gì. Cá nhân tôi tin là chính quyền phải cấm tất cả những loại dối trá đấy, hoặc lừa đảo, hoặc khiêu dâm trẻ em (được mã hóa trên Whatsapp hoặc Messenger)
SL: Ông là bạn của Mark mà, ông đã nói chuyện với anh ta chưa?
BG: Sau khi tôi phát biểu công khai, anh ta có gửi email cho tôi. Tôi thích anh ta, rất có tài. Nhưng tôi và anh ta không nhất trí với những thứ phải trả giá ở đây. Những lời dối trá thường rất hấp dẫn, nên phải phát hiện và ít nhất là hãm chúng lại. Như cái video gì đó, tôi gọi thế nào nhỉ, người đàn bà có tinh trùng – sperm woman*? Mà cũng đã kịp có hơn 10 triệu view (chính xác là hơn 20 triệu). Không biết là anh ta có kiểm soát gì thật không! Giờ thì họ nói “hết rồi”, nhưng vô nghĩa. Ai muốn xem thì cũng đã xem rồi. Tôi cũng thấy kỳ quặc rằng sao có nhiều thuyết âm mưu chống vacxin thế. Chúng tôi đã cấp hàng chục tỷ liều vacxin để cứu mạng. Thế mà có người quay lưng lại mắng: “chúng mày chỉ kiếm tiền, chúng mày giết người.” Thật ngược đời.
SL: Ông là cố vấn công nghệ cho Microsoft. Tôi nghĩa là mấy tháng nữa, ông sẽ tự phải chiến đấu với vấn đề đó, khi Microsoft mua TikTok
BG: Rõ rồi. Họ sẽ thích những phê phán về múa may của tôi.
SL: TikTok không chỉ là múa may đâu. Còn có nội dung chính trị đấy.
BG: Tôi biết, đùa tí thôi. Anh hoàn toàn đúng. Chưa ai biết vụ đó sẽ thế nào. Nhưng rõ đây là chén vàng thuốc độc. Chơi mạng xã hội to không hề đơn giản chút nào, như vụ mã hóa chẳng hạn.
SL: Vậy là ông e ngại khi Microsoft nhảy vào trò chơi này?
BG: Ý tôi, có thể là hơi ích kỷ chút, là nếu trò này có tính cạnh tranh cao hơn thì tốt hơn. Để Trump giết chết đối thủ cạnh tranh duy nhất thì thật là kỳ quái.
SL: Ông có hiểu là tổng thống dựa trên nguyên tắc hay luật lệ nào để yêu cầu TikTok bán cho một công ty Mỹ rồi sau đó xin một miếng từ giá bán.
BG: Tôi đồng ý là nguyên tắc xử lý việc này hơi lạ. Còn đòi “lại quả” thì còn lạ gấp đôi. Nhưng Microsoft phải tự xử lý thôi.
SL: Ông rất thận trọng để không bị lôi vào chính trị. Nhưng những vấn đề ông đang quan tâm như: sức khỏe cộng đồng hay biến đổi khí hậu, phụ thuộc rất nhiều vào ai đang lãnh đạo đất nước. Liệu ông có xem xét việc thay đổi chi tiêu khi môi trường chính trị thay đổi?
BG: Quỹ cần phải phi đảng phái. Chúng tôi muốn làm việc với bất cứ ai được bầu. Chúng tôi rất quan tâm đến năng lực và hy vọng các cử tri sẽ xem xét việc chính quyền hiện tại tìm kiếm những người có đủ năng lực và cân nhắc khi bỏ phiếu. Tuy nhiên hai bên tranh cử có hàng núi tiền, và tôi không muốn bỏ tiền vào chính trị. Mặc dù đại dịch đã chỉ rõ rằng, chúng ta có thể chờ đợi một điều tốt đẹp hơn, vẫn còn những người khác sẵn lòng bỏ thời gian vào các chiến dịch vận động tranh cử.
SL: Ông có xem các CEO công nghệ phải điều trần từ xa cho Quốc hội tuần trước?
BG: Có. Tôi đã từng bị cả 4 ủy ban tấn công cùng một lúc. Lạy chúa, không biết Quốc hội muốn gì? Nếu muốn gây khó dễ, ít nhất phải bắt họ phải ngồi trên ghế nóng cả ngày. Đằng này bọn họ thậm chí còn không phải leo lên máy bay.
SL: Ông có nghĩ là lo lắng chống độc quyền bây giờ cũng như thời Microsoft hay đã thay đổi?
BG: Kể cả không có luật chống độc quyền, công nghệ xem ra đã rất cạnh tranh. Kể cả trong ngắn hạn, anh không nghĩ là đánh bật được họ, thì cũng có những thay đổi để kéo giá xuống. Tất nhiên là có nhiều vấn đề có lý ở đây, và nếu bạn quá thành công, niềm vui được ra điều trần trước Quốc hội cũng có giá của nó.
SL: Lối sống của ông thay đổi thế nào trong đại dịch?
BG: Tôi thường đi rất nhiều. Nếu cần phải gặp tổng thống Macron và bảo: “Này, cho tôi ít tiền để làm vacxin” tôi sẽ bay. Giờ thì tôi cứ ngồi nhà, dậy sớm một tí, là có thể dự hội nghị thượng đỉnh của GAVI. Tôi có thể làm nhiều việc. Con cái ở nhà nhiều hơn là tôi nghĩ. Cái này tốt. Tôi có vẻ đã thạo dùng lò vi sóng để hâm nóng thức ăn hơn. Đáng buồn là đại dịch đỡ đau đớn hơn cho những ai đã giàu có trước đó.
SL: Ông có khẩu trang gì đặc biệt không?
BG: Không, tôi dùng loại khá xấu xí. Mỗi ngày một cái. Có lẽ phải đi thuê thiết kế cái gì đó sáng tạo một chút. Còn cái của tôi giờ trông như của bác sĩ.
—
*Sperm Woman là ngụ ý về video của 1 nhóm bác sĩ tự xưng là Bác sĩ Tiền phương Mỹ nói về Covid. Trong đó nổi bật nhất là nữ bác sĩ kiêm mục sư gốc Cameroon, Stella Immanuel. Bà này hay có những nhận định quái đản, kiểu như: một số bệnh ở tử cung là do tinh trùng của quỉ gây ra khi người phụ nữ nằm mơ thấy ngủ với quỉ sứ hoặc tinh trùng của người ngoài hành tinh giờ vẫn đang được sử dụng rộng rãi trong y tế – ND.
Dịch – Nguyễn Thành Nam
Nguồn: https://www.wired.com/…/bill-gates-on-covid-most-us-tests…/…
