Home Đọc ĐỌC “CÁC HUYỀN THOẠI VỀ NGUỒN GỐC CỦA LỬA” ĐỂ HIỂU THÊM VỀ CON NGƯỜI NGUYÊN THỦY

ĐỌC “CÁC HUYỀN THOẠI VỀ NGUỒN GỐC CỦA LỬA” ĐỂ HIỂU THÊM VỀ CON NGƯỜI NGUYÊN THỦY

Lửa có từ bao giờ? Tại sao lửa lại quan trọng đến vậy? Những huyền thoại về lửa trên thế giới phản ánh điều gì?

Thư Sinh

11/02/2020

Lửa có từ bao giờ? Tại sao lửa lại quan trọng đến vậy? Những huyền thoại về lửa trên thế giới phản ánh điều gì? Những ngọn lửa “nhân tạo” đầu tiên được tạo ra như thế nào?… Nếu bạn từng đặt ra bất cứ câu hỏi nào liên quan đến nguồn gốc của lửa như trên, thì “Các huyền thoại về nguồn gốc của lửa” của J. G. Frazer chính là cuốn sách dành riêng cho bạn.

Đối với những độc giả yêu thích tìm hiểu văn hóa nguyên thủy, cái tên J. G. Frazer là một cái tên đã quá quen thuộc. J. G. Frazer (1854-1941) là nhà nhân học phòng giấy vĩ đại cuối cùng trên thế giới. Không áp dụng phương pháp thực địa như các nhà nhân học khác, J. G. Frazer nghiên cứu chủ yếu trên văn bản và các tư liệu cổ mà ông thu thập được. Khối lượng tư liệu đồ sộ ấy được Frazer tổng hợp, phân loại, phân tích, để rồi được ông khái quát lên thành những lý thuyết về văn hóa nguyên thủy. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là “Cành vàng”, cuốn bách khoa thư về văn hóa nguyên thủy, bộ tư liệu đồ sộ về huyền thoại của nhân lọai. Trong những trang cuối cùng của “Cành vàng”, bắt đầu với cái chết của thần Balder trong văn hóa Bắc Âu, J. G. Frazer đã gợi mở cho người đọc những huyền thoại về lửa ở nhiều nơi trên thế giới. Những huyền thoại về lửa này được giới thiệu đầy đủ và kĩ lưỡng hơn trong công trình “Các huyền thoại về nguồn gốc của lửa”.

Công trình “Các huyền thoại về nguồn gốc của lửa” gồm hai phần chính. Phần thứ nhất, cũng là trọng tâm của cuốn sách, liệt kê cho bạn đọc nguồn gốc của lửa ở các khu vực và tộc người khác nhau trên toàn thế giới, bắt đầu từ huyền thoại của tộc người hoang dã nhất ở khu vục Tasmania cho đến những huyền thoại tiên tiến nhất ở Ấn Độ cổ đại. Chính trong phần này, bạn đọc sẽ được bước vào một khu bảo tàng rộng lớn với nhiều ngóc ngách riêng biệt, mà mỗi biển chỉ dẫn lại đưa người đọc đến với những câu chuyện và cách lý giải khác nhau về lửa. Nếu mới đầu, các câu chuyện liên quan đến lửa đơn giản chỉ là những huyền thoại động vật, lý giải một vài đặc trưng của loài chim, gà, cá,… thì dần dần về sau, ở những nền văn hóa tân tiến hơn, huyền thoại về lửa lại gắn liền với tín ngưỡng thờ vật tổ hoặc giai đoạn chuyển đổi của xã hội nguyên thủy từ mẫu hệ sang phụ hệ, thậm chí, ở những bộ tộc tại châu Phi, lửa và thao tác nhóm lửa còn tượng trưng cho hoạt động tính giao giữa người nam và người nữ. Phiêu lưu qua nhiều vùng đất và bắt gặp nhiều câu chuyện khác nhau, người đọc sẽ nhận ra một vài motip chung trong những huyền thoại về lửa ở bất kỳ nền văn hóa nào: Luôn có một đối tượng đánh cắp ngọn lửa về cho con người, và kể từ đó, con người biết sử dụng lửa để phục vụ nhu cầu sinh tồn của bản thân.

Đến với phần thứ hai, độc giả sẽ gặt hái những kết luận của riêng J. G. Frazer khi ông tìm hiểu những huyền thoại về nguồn gốc của lửa, đồng thời đưa ra một lý giải về sự xuất hiện và cách thức hoạt động của những công cụ tạo ra lửa của người nguyên thủy như khoan lửa, cưa lửa,… Từ việc lý giải này, J. G. Frazer có đưa ra giả thuyết: Khu vực đầu tiên mà con người tìm ra cách đánh lửa có thể là xứ nhiệt đới, bởi chỉ ở xứ nhiệt đới, cây tre – một loại cây dễ dàng tạo ra lửa khi phần gỗ hoặc lá cây cọ xát vào nhau – mới sinh trưởng tràn lan. Tất nhiên, không thể có được một khẳng định chắc chắn cho những hiện tượng đã xuất hiện từ thời nguyên thủy, nhưng những giả thuyết của J. G. Frazer cũng không phải là không có căn cứ.

Nhìn chung, “Các huyền thoại về nguồn gốc của lửa” là một cuốn sách dễ đọc, cung cấp nhiều thông tin lí thú cho người đọc. Có thể nói, bên cạnh “Cành vàng”, cuốn sách này xứng đáng là sách nhập môn cho bất cứ ai muốn tìm hiểu về văn hóa nguyên thủy nói chung, và tìm hiểu về lửa trong huyền thoại nói riêng; hoặc đơn giản hơn, nó phù hợp cả với những người yêu thích văn hóa và say mê với công cuộc thu thập, xử lý dữ liệu. Được xuất bản từ năm 1929, cho đến nay, có nhiều điều trong sách đã không còn chuẩn xác, song cuốn sách này của J. G. Frazer xứng đáng được đọc cẩn thận, và người đọc nên chọn cách đối thoại với cuốn sách (xa hơn, là với tác giả), thay vì chỉ đọc thông tin theo cách thụ động, một chiều.

Để kết luận, xin được trích lại một đoạn trong lời mở đầu cuốn sách của chính J. G. Frazer:

“Ngay cả khi là những huyền thoại, chúng cũng đáng được nghiên cứu: bởi lẽ trong khi huyền thoại không bao giờ giải thích những thực tế mà chúng tìm cách làm sáng tỏ, thì nhân đó, chúng cũng cho thấy trình độ của những con người sáng tạo ra chúng hoặc tin tưởng chúng…”

Và nói cho cùng, tìm hiểu về văn hóa nguyên thủy, nói rõ hơn là tìm hiểu về lửa và cách con người sử dụng lửa, chẳng phải là để hiểu rõ hơn về trí tuệ con người từ bao đời nay hay sao?

SÁCH HAY THẾ GIỚI THÁNG 10 NĂM 2021: LÀ BẠN – KHOA HỌC MỚI VỀ Ý THỨC, AI CẬP CỔ ĐẠI – LỊCH SỬ TRỰC QUAN, LỖ HỔNG CƠN ĐAU: PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH VÀ PHÂN BIỆT CHỦNG TỘC TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE LẤY MẠNG PHỤ NỮ THẾ NÀO…

Một mùa ưa thích của các “mọt sách”: mùa của những chiếc cốc Cacao ấm và những ngày cuộn chăn nằm dài đọc sách. Nhưng hãy thực tế hơn, bởi tháng 10 vẫn nổi bật với các đầu sách Lịch sử, Văn Hóa, Xã hội. Khám phá các danh nhân Hồ Chí Minh, Mao Trạch Đông, Marx... trong một tác phẩm lịch sử về cuộc cách mạng thế kỷ 19-20; nạn phân biệt chủng tộc liệu có diễn ra trong ngành y hay sản xuất

SÁCH TIẾNG ANH HỌC THUẬT THÁNG 4 NĂM 2022: NHỮNG HÀNH TRÌNH HƯỚNG ĐẾN BÌNH ĐẲNG GIỚI TRONG ĐẠO HỒI, KHOA HỌC NĂNG LƯỢNG VI TẾ – SỨC MẠNH CHỮA LÀNH CỦA VẬT CHẤT TỐI, ẢNH HƯỞNG NGUY HIỂM CỦA VŨ KHÍ & ĐẠN DƯỢC…

Trái ngược với Sách Đại chúng, Sách Học thuật tháng 04/2022 tập trung nhiều vào một chủ đề Tâm linh-Tôn giáo, hay rộng hơn là Nghiên cứu về tinh thần con người và cả động vật; đặt ra các vấn đề liên quan tới đạo đức trong nghiên cứu bản chất các giống loài.  Ngoài ra, các chủ đề về Môi trường, Khảo cổ học hay Chiến sự cũng xuất hiện, tuy chưa đa dạng.  Xin mời bạn đọc tìm hiểu qua các cuốn sách

“Tam Quốc diễn nghĩa”: từ lịch sử đến tiểu thuyết

Gia Cát Lượng tiên phong đạo cốt, Trương Phi mặt đen dữ dằn, Thục tốt Ngụy xấu… Tất cả những nhận định dựa trên các ấn tượng ấy ở người đọc “Tam quốc diễn nghĩa” đã định hình nên thái độ của chúng ta đối với các nhân vật lịch sử thời Tam Quốc. Hiện nay, không phải chỉ ở Việt Nam, nhiều nhà nghiên cứu và phê bình phương Tây vẫn dựa trên “Tam Quốc diễn nghĩa” để tìm hiểu về thời Tam Quốc.
le-nam

Lê Nam

29/11/2022

Sách cho trẻ (1): Những bài hát ru và chuyện kể trước lúc ngủ – đường vào cõi Mộng

Bước vào giấc ngủ: đôi mắt nhắm lại, chân tay không cử động, miệng thôi nói, tai không còn nghe thấy chính xác những gì thực tại tác động tới, mọi điều tiếp xúc vào da đều như thể có màng lọc. Giấc ngủ bắt đầu bằng sự thu rút các giác quan và quá trình duy lý. Các giác quan không cố gắng ghi nhận thực tại mà mặc cho thực tại đến rồi đi. Tâm trí không cố sắp xếp trình tự các

Milan Kundera – Tiếng cười và sự lãng quên của một quốc gia

Hà Thủy Nguyên dịch Bài đã đăng trên Văn Việt (Bài phỏng vấn của Philip Roth và Milan Kundera vào ngày 30/11/1980) Bài phỏng vấn này được đúc rút từ hai cuộc đối thoại của Philip Roth với Milan Kundera sau khi đọc bản viết tay cuốn “Book of Laughter and Forgetting” (Cuốn sách về Tiếng Cười và Sự lãng quên): một cuộc trong khi ông tới thăm Luân Đôn lần đầu, và cuộc kia khi ông lần đầu đến Mỹ. Milan Kundera sống tại