Iceland liên tục được xếp hạng là quốc gia bình đẳng giới nhất. Đây cũng là quốc gia mà đàn ông và phụ nữ có nhiều khả năng theo đuổi những công việc đặc trưng cho giới tính nhất.
Các ý quan trọng trong bài
- Một nhóm nghiên cứu có từ lâu đã liên tục chỉ ra rằng đàn ông và phụ nữ có xu hướng mong muốn hướng tới những nghề nghiệp khác nhau.
- Nói chung, đàn ông có xu hướng thích những công việc giải quyết mọi việc, trong khi phụ nữ thường thích những công việc liên quan đến làm việc với con người.
- “Nghịch lý bình đẳng giới” lưu ý rằng ở các quốc gia như Iceland, nơi có mức độ bình đẳng giới cao, các sở thích công việc đặc trưng cho giới tính có xu hướng tăng lên.
Một cậu bé tuổi teen có nhiều khả năng lớn lên làm việc với trẻ em như một giáo viên hay với các động cơ như một người thợ cơ khí không? Ai khôn ngoan về tiền bạc sẽ đặt cược vào cái sau – và điều đó vẫn sẽ đúng ngay cả khi bạn thay đổi quốc gia và đúng với thập kỷ trong suốt thế kỷ 20. Nhưng tại sao? Các yếu tố làm nghiêng các cán cân về kết quả có vẻ khuôn sáo này là gì?
Một câu trả lời thuyết phục nằm ở sở thích khác nhau đối với đồ vật và con người. Vào đầu thế kỷ 20, lần đầu tiên các nhà tâm lý học bắt đầu kiểm tra xem những thanh niên nam và nữ có xu hướng khác nhau như thế nào trong sở thích và nguyện vọng nghề nghiệp. Kết quả của những nghiên cứu đầu tiên đó, cùng với những phân tích bổ sung kéo dài nhiều thập kỷ sau đó trong thế kỷ này, đã làm sáng tỏ một khuôn mẫu rõ ràng: Con trai có xu hướng thích làm việc với đồ vật hơn, trong khi con gái thường thích làm việc với con người hơn (mặc dù, tất nhiên, đôi khi người ta thích công việc không đặc trưng với giới tính của họ hơn).
Bạn có thể nghĩ rằng các lực tác động xã hội – phân biệt đối xử, vai trò giới… – định hình đáng kể những kết quả này. Rốt cuộc, những nghiên cứu đầu tiên về chủ đề này được thực hiện vào khoảng thời gian khi phụ nữ ở Mỹ lần đầu tiên giành được quyền bầu cử, lúc đó chỉ có khoảng 25% phụ nữ Mỹ tham gia lực lượng lao động so với con số khoảng 57% hiện nay. Nhưng trong khi những yếu tố đó có thể đóng một vai trò nào đó, tài liệu nghiên cứu cho thấy nguyện vọng và sở thích nghề nghiệp của nam và nữ không thay đổi nhiều trong thế kỷ qua, ngay cả khi các chuẩn mực xã hội đã thay đổi.
Hàm ý ở đây là gì? Sinh học đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định các loại công việc mà chúng ta bị thu hút. Đó là một trong những ý quan trọng của một nghiên cứu được công bố gần đây trên tạp chí PLOS ONE. Kết quả cho thấy, bất kể ở quốc gia hay nền văn hóa nào, con trai và con gái lần lượt có xu hướng mong muốn được làm những công việc liên quan đến đồ vật và con người. Và, có lẽ ngược lại với trực giác, sở thích dành cho những công việc đặc trưng cho giới tính này dường như tăng lên khi các quốc gia ngày càng giàu có và bình đẳng giới hơn – một hiện tượng được mệnh danh là “nghịch lý bình đẳng giới”.
Con người với Đồ vật
Nghiên cứu đã phân tích kết quả khảo sát từ Chương trình Đánh giá Học sinh Quốc tế năm 2018, một nghiên cứu đo lường thành tích học tập và sở thích của học sinh 15 tuổi trên khắp thế giới. Các nhà nghiên cứu tập trung vào cách gần 500.000 sinh viên trên 80 quốc gia trả lời câu hỏi: “Bạn mong muốn có công việc gì khi bạn khoảng 30 tuổi?”
Các nhà nghiên cứu đã sắp xếp tất cả các câu trả lời có thể chia thành hai loại công việc lớn: một loại công việc thường tập trung vào con người, loại còn lại thường tập trung vào đồ vật.
“Nghề tập trung vào đồ vật là những nghề liên quan đến nhiều công việc với máy móc, chẳng hạn như lập trình máy tính, sửa chữa máy móc (ví dụ: ô tô) hoặc may đo; trong khi những công việc tập trung vào con người liên quan đến các tương tác mặt đối mặt có lợi, như trong y học hoặc giảng dạy”, các nhà nghiên cứu lưu ý, đồng thời nói thêm rằng họ đã loại trừ những công việc không tập trung chủ yếu vào con người hoặc đồ vật.
>> Tìm hiểu thêm về các cuốn sách liên quan đến bình đẳng giới: Lưu trữ Nghiên cứu Nữ giới – Book Hunter Lyceum
Kết quả cho thấy:
- Ở tất cả các quốc gia, tỷ lệ nam mong muốn theo đuổi nghề nghiệp tập trung vào đồ vật cao hơn tỷ lệ nữ.
- Ở tất cả các quốc gia, nhiều trẻ em gái vị thành niên mong muốn làm những công việc tập trung vào con người hơn trẻ em trai.
- Tỷ lệ phần trăm trung bình của nam và nữ mong muốn theo đuổi nghề nghiệp tập trung vào đồ vật lần lượt là 37,4% và 8,7%.
- Khát vọng nghề nghiệp STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) không phổ biến đối với các bé gái (ngay cả ở các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế – OECD phát triển hơn về mặt kỹ thuật, 2,9% nữ so với 14,8% nam).
Nghịch lý bình đẳng giới
Những phát hiện này phù hợp với nhóm nghiên cứu có từ trước về khía cạnh đồ vật-con người trong nghiên cứu về nguyện vọng và sở thích nghề nghiệp. Như các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra, kết quả cho thấy nam giới và nữ giới có xu hướng theo đuổi các công việc đặc trưng cho giới tính với tỷ lệ cao hơn khi đất nước của họ trao quyền kinh tế và chính trị nhiều hơn cho phụ nữ, điều này được mô tả bằng “nghịch lý bình đẳng giới”.
Ví dụ, Iceland liên tục được xếp hạng là quốc gia bình đẳng giới nhất theo Chỉ số Khoảng cách Giới Toàn cầu (GGGI), một báo cáo hàng năm về trao quyền cho phụ nữ dựa trên tỷ lệ giới trong đại diện chính trị, tham gia kinh tế, thời lượng giáo dục chính quy và các biện pháp sức khỏe. Iceland cũng là quốc gia mà đàn ông và phụ nữ có nhiều khả năng theo đuổi những công việc đặc trưng về giới tính nhất.
Nghiên cứu gần đây đã làm sáng tỏ nghịch lý bình đẳng giới bằng cách nhấn mạnh rằng sự giàu có của một quốc gia dường như ảnh hưởng đến lựa chọn nghề nghiệp của công dân ở quốc gia đó, với lưu ý rằng việc trao quyền cho phụ nữ có liên quan đến mức độ giàu có của quốc gia tương đối cao. Với ít lo lắng về kinh tế hơn, sự giàu hơn của quốc gia có thể cho phép nhiều sinh viên theo đuổi công việc mà họ bị thu hút một cách tự nhiên.
“Học sinh ở các quốc gia giàu có với mạng lưới an sinh xã hội mạnh mẽ có thể lựa chọn nhiều hơn theo sở thích nghề nghiệp bị ảnh hưởng về mặt sinh học (dọc theo đường con người – đồ vật) hơn là theo lý tưởng chính trị – điều này giải thích mức độ tham gia tương đối thấp vào các nghề nghiệp không phân biệt giới tính ở các quốc gia này, dù cho không thiếu nhận thức về lý tưởng bình đẳng giới trong tất cả các lĩnh vực xã hội”, nghiên cứu cho biết.
Các yếu tố xã hội thực sự có thể đóng một vai trò trong việc xác định những công việc mà các thanh niên nam và nữ quan tâm, như các nhà nghiên cứu chỉ ra, nhưng sinh học dường như là một động lực đáng kể thúc đẩy những kết quả này. Từ góc độ chính sách, điều đó có nghĩa là các biện pháp can thiệp được thiết kế để thu hút nhiều phụ nữ hơn vào các lĩnh vực như STEM có thể cần phải được cơ cấu lại để tính đến các yếu tố sinh học.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng nên xem xét liệu những can thiệp như vậy có phù hợp ngay từ đầu hay không. Xét cho cùng, nếu chúng ta muốn sự thịnh vượng quốc gia và bình đẳng giới lớn hơn, và hai thứ này dường như thúc đẩy mọi người hướng tới những công việc đặc trưng cho giới tính, thì tại sao không để đồng xu rơi vào nơi có khả năng? Phạm vi của câu hỏi đó là “quá rộng để thảo luận” trong nghiên cứu gần đây, nhưng các nhà nghiên cứu lưu ý rằng điều gì có thể tốt cho tổ chức và doanh nghiệp không phải lúc nào cũng giống như điều gì tốt cho cá nhân.
Nguồn: Stephen Johnson – Big Think
Dịch: Hải Anh
*Nguồn ảnh: Shuttershock
