Nhắc về lịch sử ngành báo chí, mọi chuyện bắt đầu với phát minh của Johannes Gutenberg vào thế kỷ 15, đó là kỹ thuật in ấn “movable type” (sử dụng các ký tự rời rạc). Tuy vậy, sáng chế này của Gutenberg ban đầu mới chỉ áp dụng cho Kinh Thánh và các loại sách khác. Và phải đến thế kỷ 17 tại Châu Âu thì tờ báo đầu tiên mới ra đời.
Tờ báo thường kỳ đầu tiên được phát hành hai số mỗi tuần tại nước Anh, theo sau là tờ nhật báo đầu tiên, The Daily Courant.
Một lĩnh vực mới ở một quốc gia non trẻ
Tại Châu Mỹ, lịch sử ngành báo chí gắn kết mật thiết với lịch sử dân tộc. Tờ báo đầu tiên ở vùng thuộc địa Mỹ – Benjamin Harris’s Publick Occurrences both Foreighn and Domestick – xuất bản năm 1690 nhưng ngay sau đó dừng lại vì không đủ giấy phép.
Thú vị thay, tờ báo của Harris mang đến một dạng thức đọc mới cho độc giả. Báo được in trên ba mặt giấy kích cỡ cơ bản, để dành mặt thứ tư còn trống cho độc giả thêm vào tin tức của chính mình, rồi chuyền tay lại cho người khác.
Ở thời điểm đó, báo chí đa phần không khách quan và trung lập như báo chí mà ta biết ngày nay. Thay vì vậy, chúng có xu hướng phe phái rõ ràng, chống lại sự chuyên chế của chính phủ Anh, và do vậy, cũng phải chịu sự đàn áp nặng nề.
Một sự kiện quan trọng
Năm 1735, Peter Zenger, chủ biên tờ New York Weekly Journal (Tuần San New York), bị bắt và xét xử cho cáo buộc phát hành thông tin phỉ báng chính phủ Anh Quốc. Đáp lại bản án, luật sư của Zenger khi ấy là Andrew Hamilton cho rằng bài báo không thể là phỉ báng khi nó chỉ dựa trên sự thật.
Zenger được tuyên án vô tội, và vụ án mở ra một tiền lệ, rằng một tuyên bố dù là tiêu cực, cũng không thể cho là phỉ báng nếu nó là sự thực. Sự kiện này giúp thúc đẩy nền tảng của tự do báo chí ở đất nước đang trên đà tiến bộ.
Thập niên 1800
Thập niên 1800 đánh dấu sự đổ bộ của hàng trăm từ báo tại Hoa Kỳ, và con số càng tăng lên chóng mặt sau đó. Thời điểm đó, báo chí vẫn còn rất thiên vị, nhưng rồi chúng đơn giản trở thành đại diện phát ngôn của nhà xuất bản.
Cùng với đó, báo giấy cũng phát triển như một ngành công nghiệp. Năm 1833, Benjamin Day sáng lập tờ New York Sun với thể loại báo mang tên “Penny Press”. Đó là loại báo in từ giấy rẻ tiền, mang đầy nội dung giật gân để nhắm đến đến tầng lớp lao động. Và đó là một thành công lớn. Sau đó, với sự gia tăng khổng lồ từ số lượng phát hành lẫn quy mô nhà in để đáp ứng nhu cầu, báo in đã trở thành một phương tiện truyền thông chủ đạo.
Thời kỳ này cũng chứng kiến sự ra đời của nhiều tờ báo uy tín hơn, bắt đầu kết hợp các tiêu chuẩn báo chí mà ta biết ngày nay. Một trong số đó khởi tạo năm 1851 bởi George Jones và Henry Raymond, nêu ra quan điểm về báo cáo và viết chất lượng cao. Tên của tờ báo? Chính là The New York Daily Times, sau đổi thành The New York Times (Thời báo New York).
Cuộc nội chiến
Thời kỳ Nội chiến đã mang đến những tiến bộ kỹ thuật như nhiếp ảnh, giúp ích nhiều cho nền báo chí quốc gia. Và sự ra đời của điện báo đã cho phép các phóng viên chiến trường truyền tin về trụ sở với tốc độ nhanh chưa từng thấy.
Đường dây điện báo thường bị gián đoạn, do vậy các phóng viên phải đưa thông tin quan trọng nhất vào những dòng đầu tiên trong quá trình truyền tải. Điều này dẫn đến sự phát triển của lối viết chặt chẽ, kiểu kim tự tháp ngược mà ta đã quen thuộc ở báo chí ngày nay.
Cũng trong thời kỳ này, dịch vụ điện báo The Associated Press ra đời, ban đầu như một bên liên doanh giúp kết nối những tờ báo lớn muốn chia sẻ tin tức từ Châu Âu. Cho đến ngày nay, AP là hãng thông tấn lâu đời nhất thế giới và vẫn là một trong những kẻ lớn nhất.
Hearst, Pulitzer và ‘Báo chí Màu Vàng’
Những năm 1890 chứng kiến sự trỗi dậy của hai ông trùm xuất bản William Randolph Hearst và Joseph Pulitzer. Cả hai đều sở hữu nhiều tờ báo tại New York và cả những nơi khác, đều sử dụng một loại báo chí giật gân được thiết kế để thu hút càng nhiều độc giả càng tốt. Thuật ngữ “báo chí màu vàng” được sinh ra từ đây; bắt nguồn từ tên của một bộ truyện tranh – “The Yellow Kid” – xuất bản bởi Pulitzer.
Thế kỷ 20 – Và tiếp nối
Báo chí phát triển mạnh vào giữa thế kỷ 20. Nhưng với sự ra đời của đài phát thanh, truyền hình và sau đó là Internet, lượng phát hành báo đã sụt giảm một cách chậm nhưng đều đặn.
Trong thế kỷ 21, ngành công nghiệp báo chí đã phải vật lộn với tình trạng cắt giảm nhân công, phá sản, và thậm chí là đóng cửa một số ấn phẩm.
Tuy nhiên, ngay cả trong thời đại tin tức truyền hình cáp 24/7 và hàng nghìn trang web, báo chí vẫn duy trì vị thế là nguồn tin tốt nhất của tin tức chuyên sâu và điều tra.
Giá trị của nghề báo có lẽ được thể hiện rõ nhất qua vụ bê bối Watergate. Trong đó, hai phóng viên Bob Woodward và Carl Bernstein đã thực hiện một loạt bài báo điều tra về tham nhũng và những việc làm bất chính trong Nhà Trắng của Tổng thống Nixon. Những bài báo của họ, cùng với những câu chuyện từ các ấn phẩm khác, đã khiến cho Nixon phải từ chức.
Tương lai của báo in ở vị trí một ngành công nghiệp vẫn chưa thực rõ ràng. Qua internet, viết blog về các sự kiện thời sự đã trở nên vô cùng phổ biến. Thế nhưng, các nhà phê bình cho rằng hầu hết các blog đều chứa toàn chuyện phiếm và quan điểm cá nhân, không phải là đưa tin chân thực.
Trên thực tế, báo chí có cơ sở đặt hy vọng vào nền tảng trực tuyến. Một số trang web đang trở về với hình thức báo chí truyền thống, chẳng hạn như VoiceofSanDiego.org, trang tin tập trung vào phóng sự điều tra, hay GlobalPost.com, với tin tức quốc tế.
Trong khi chất lượng của báo in vẫn ổn định, rõ ràng rằng, báo chí như một ngành công nghiệp cần tìm ra một mô thức hoạt động mới để có thể tồn thịnh vượng trong thế kỷ 21 này.
Nguồn: Here Is a Brief History of Print Journalism in America (thoughtco.com)
Dịch: Đức Anh
