Những cuốn sách hay nghiên cứu về Cách mạng màu

Cách mạng màu (Color Revolution) là tên gọi chung cho một chuỗi các phong trào cách mạng diễn ra ở các khu vực Đông Âu, Trung Đông… vào cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI nhằm mục đích lật đổ chế độ độc tài, hướng tới sự chuyển đổi sang thể chế dân chủ.

Cách mạng màu vốn là một chuỗi sự kiện lịch sử phức tạp và hiện vẫn còn đang tiếp diễn, nên các quan điểm, cách nhìn nhận, đánh giá của giới nghiên cứu về nó cũng rất đa dạng. Thậm chí chính cả việc nhận định một cuộc cách mạng nào đó có phải là Cách mạng màu hay không, cũng là vấn đề nhận được nhiều ý kiến trái chiều từ các học giả. Đi sâu vào từng cuộc cách mạng, mỗi cá nhân nghiên cứu lại đứng trên các lập trường khác nhau, mang những quan điểm, góc nhìn khác nhau, đôi khi là mâu thuẫn, nên trong quá trình đọc cũng cần gạn lọc để tránh những định kiến hạn hẹp.

Vì chủ đề rộng lớn và phức tạp như vậy, nên chọn ra một vài quyển sách căn bản, dù kỹ lưỡng tường tận nhất, cũng chưa đủ để ta bao trùm toàn bộ đề tài. Thêm nữa, khi chuỗi sự kiện này lùi sâu hơn vào lịch sử, người ta sẽ có những cái nhìn khác đi, hoặc nảy sinh thêm những kiến giải mới. Những cuốn sách dưới đây có thể là bước khởi đầu hữu ích để bạn nắm được tình hình nghiên cứu Cách mạng màu hiện tại, và có cơ sở vững chắc quan sát các diễn tiến tương lai.

After the Color Revolutions: A Comparative Analysis of the Democratization Processes in Georgia, Ukraine, and Kyrgyzstan của Daliborka Jankovic (2011)

Các cuộc cách mạng màu xảy ra ở Georgia, Ukraine và Kyrgyzstan trong khoảng thời gian 2003-2005 được coi là những đột phá dân chủ trong một khu vực được cai trị bởi những người cai trị độc đoán từ khi chế độ cộng sản sụp đổ. Xã hội dân sự và các phong trào sinh viên đóng một vai trò quyết định trong tiến trình dẫn đến sự thay đổi chế độ. Tuy nhiên, quá trình hợp nhất dân chủ sau đó hóa ra lại gặp rất nhiều thách thức. Cuốn sách này phân tích các quá trình hợp nhất dân chủ ở ba quốc gia này theo quan điểm so sánh và xây dựng một cách có hệ thống những điểm tương đồng và khác biệt, cùng với đó là những bước phát triển dân chủ quan trọng nhất. Tập trung vào những thành tựu dân chủ ở Georgia, Ukraine và Kyrgyzstan kể từ các cuộc cách mạng màu, kết luận từ cuốn sách có thể sẽ khiến bạn vỡ mộng.

Link amazon: https://www.amazon.com/After-Color-Revolutions-Comparative-Democratization/dp/3639337492

Democracy Promotion and the ‘Colour Revolutions’ (Democratization Special Issues) của Susan Stewart (2012)

Cuốn sách này xem xét sự ảnh hưởng giữa bối cảnh trong nước với các nỗ lực thúc đẩy dân chủ ở sáu quốc gia thuộc Liên Xô cũ và Tây Balkan. Ở ba nước Serbia, Georgia, Ukraine, nơi Cách mạng màu đã diễn ra, tác giả thấy những người thúc đẩy dân chủ từ nước ngoài đã điều chỉnh chiến lược của họ cho phù hợp với bối cảnh trong nước. Trong ba trường hợp còn lại là Azerbaijan, Belarus, Nga, nơi Cách mạng màu đã không thể diễn ra thành công, các nhà lãnh đạo đã phản ứng lại với các cuộc “Cách mạng màu” từ những nơi khác, và những hậu quả họ phải nhận nếu có bước tiến thúc đẩy dân chủ. Trong mọi trường hợp, việc đánh giá quá trình dân chủ hóa trong nước được đưa ra làm cơ sở cho những kết luận về tiềm năng phát triển dân chủ của những nhân tố trong và ngoài nước.

Ở cấp độ thực tế, bộ sách đưa ra các đề xuất cải thiện các nỗ lực thúc đẩy dân chủ, đặc biệt đề xuất một cách tiếp cận cân bằng hơn, vượt lên việc chỉ hỗ trợ cho các cá nhân và các tổ chức, để hướng tới việc giải quyết từ cấp độ cấu trúc.

Link amazon: https://www.amazon.com/Democracy-Promotion-Revolutions-Democratization-Special/dp/0415689686

The Color Revolutions của Lincoln A. Mitchell (2012)

Trong cuốn sách này, Lincoln A. Mitchell tập trung vào 3 cuộc cách mạng màu ở Georgia, Ukraine và Kyrgyzstan. Thực ra trong mắt ông, chỉ có 3 cuộc cách mạng ấy mới là Cách mạng màu đích thực.

Từ cuối năm 2003 đến giữa năm 2005, khi cách mạng màu xảy ra ở Georgia, Ukraine và Kyrgyzstan, phương Tây bấy giờ coi đây như những bước đột phá dân chủ giúp định hình lại một cách triệt để môi trường chính trị Liên Xô cũ. Cuốn sách của Mitchell đi ngược lại với những lạc quan đó. Cuốn sách phơi bày sự thật rằng những phong trào này không những chẳng tác động nhiều đến chuyển đổi dân chủ ở các nước hậu Xô viết khác, mà trong chính 3 nước xảy ra là Georgia, Ukraine và Kyrgyzstan, tác động của nó cũng hoàn toàn khác với mong đợi ban đầu.

Cuốn sách đi sâu tìm hiểu những nguyên nhân và hệ quả của từng cuộc Cách mạng màu – Cách mạng Hoa hồng ở Georgia, Cách mạng Cam ở Ukraine, Cách mạng hoa Tulip ở Kyrgyzstan. Trong sách, Mitchell cũng phân tích vai trò của các chương trinh thúc đẩy dân chủ từ phía Mỹ, hay phản ứng của các chế độ phi dân chủ đối với các cuộc Cách mạng Màu, ảnh hưởng của các sự kiện này tới mối quan hệ Mỹ – Nga, và cả những cuộc “cách mạng” thất bại tại Azerbaijan và Belarus vào năm 2005, 2006.

Link amazon: https://www.amazon.com/Color-Revolutions-Lincoln-Mitchell/dp/0812244176

Color Revolutions in Eurasia (SpringerBriefs in Political Science) của Julia Gerlach (2014)

Nhiều cuộc biểu tình quy mô lớn đã rầm rộ xảy ra ở một loạt các quốc gia trên lục địa Á Âu hậu xã hội chủ nghĩa. Một số chế độ đã lung lay và sụp đổ, nhưng một số chế độ khác lại vẫn vững vàng thắng thế. Tại sao? Cuốn sách này đi sâu giải quyết câu hỏi tại sao ấy,

Cuốn sách sẽ lần lượt phân tích 8 cuộc Cách mạng màu xảy ra trên lục địa Á Âu, qua đó nỗ lực giải quyết một trong những vấn đề hóc búa nhưng mấu chốt nhất trong các cuộc Cách mạng màu: những nhân tố nào quyết định “thành công” và “thất bại” của một cuộc cách mạng.

Link amazon: https://www.amazon.com/Revolutions-Eurasia-SpringerBriefs-Political-Science/dp/3319078712

Color Revolutions: Techniques in Breaking Down Modern Political Regimes của Oleg Karpovich & Andrei Manoilo (2015)

Một cuốn sách chuyên khảo phân tích các vấn đề liên quan đến việc lật đổ các chế độ chính trị ở các quốc gia hiện đại (cả quốc gia độc đoán lẫn quốc gia dân chủ) và cùng với đó là vai trò của công nghệ trong tiến trình của các cuộc Cách mạng màu.