Lý tưởng sáng tạo về việc chối bỏ cái đẹp không bắt đầu cùng với chủ nghĩa hiện đại, mà bắt đầu khi nghệ thuật đặt niềm tin vào báo chí.
Cái đẹp là ý tưởng nguy hiểm nhất trong nghệ thuật. Nó cũng là ý tưởng nguy hiểm nhất trong cuộc đời nữa. Nó làm khổ sở và gây nhầm lẫn, nó kích động và nghiền nát tâm can.
Cái đẹp đã được tôn thờ như là thứ giá trị nghệ thuật cao nhất, và cũng bị phỉ báng là thứ cám dỗ tà mị.
Dù vậy, hiện nay, thế giới nghệ thuật coi nó như thể một trò đùa, một điểm yếu kém, một thứ ý tưởng ngu ngốc lỗi thời. Điều này khiến cho nghệ thuật trở nên không thích hợp, bởi cái đẹp thì ở khắp mọi nơi và ám ảnh tất cả mọi người (bất kể ý tưởng về cái đẹp của bạn là như thế nào).
Có lẽ đây là lý do khiến cho nhiếp ảnh, nghiệp dư hay chuyên nghiệp, trở thành thứ nghệ thuật đích thực trong thời đại của chúng ta. Nhiếp ảnh không chống đối lại cái đẹp. Nhiếp ảnh gia thỏa thuê trong cách làm, thỏa thích trong mong muốn. Tại sao những hình thực nghệ thuật khác hiện nay chẳng ưa làm vậy?
Rõ ràng, đó là kết quả của một quá trình chuyển dịch tinh thần lâu dài bắt đầu với chủ nghĩa hiện đại. Hoặc chính bởi chủ nghĩa hiện đại chăng?
Những người chống đối nghệ thuật hiện đại đã phàn nàn từ 80 năm trước rằng thứ nghệ thuật mới này thật xấu xí. Họ nghĩ rằng những sự bóp méo biến dạng của Picasso là cả một cuộc tấn công ghê gớm vào cái đẹp cổ điển về hình thể con người vốn được nhìn nhận từ xa xưa bởi người Hy Lạp.
Nhưng họ đã sai, dĩ nhiên là vậy: Picasso yêu nghệ thuật Hy Lạp hơn cả họ, những bức vẽ và tác phẩm điêu khắc của ông phản hồi mạnh mẽ cái đẹp. Matisse dĩ nhiên cũng vậy. Những người theo chủ nghĩa siêu thực cũng bị ám ảnh bởi cái đẹp (một cái đẹp lạ lùng). Vậy thì từ bao giờ nghệ thuật chính thống thôi không còn thích thú với cái đẹp nữa?
Chắc chắn phải là từ khi nghệ thuật hiện đại bắt đầu đặt niềm tin vào các nhà phê bình hiện đại.
Bằng việc nói đi nói lại rằng chủ nghĩa hiện đại là “xấu xí”, những con người hiện đại bảo vệ mình bằng cách tranh biện rằng cái đẹp là một giá trị nông cạn của lớp trung lưu, còn nghệ thuật đích thực thì phải là về những ý tưởng, về chính trị, về những điều cao cả.
Cùng thời điểm đó, từ những năm 1970 – khi Sex Pistols còn trên đỉnh cao – phong trào phản nghệ thuật Dada đã trở thành dòng chủ đạo. Trong thế giới nghệ thuật nghiêm túc hiện nay, tất cả những điều trên làm hình thành nên một niềm tin hoàn toàn sai lầm và tự phụ rằng bản chất của nghệ thuật hiện đại là luôn chối bỏ vẻ đẹp.
Thế cho nên, những phòng trưng bày thì đầy những tác phẩm nghệ thuật nghiêm túc mà thiếu vắng vẻ đẹp. Chúng ta nhìn ngắm tác phẩm, rồi tìm đến nhìn những bức ảnh đẹp, những thước phim hay, nhũng quyển tạp chí – thứ nghệ thuật đích thực của thời đại chúng ta.
Tác giả: Jonathan Jones
Minh Hùng dịch.
Bài đã đăng trên Ipick.vn
