Home Xem Dấu ấn Nhật Bản trong Trường phái Ấn tượng phương Tây
Xem

Dấu ấn Nhật Bản trong Trường phái Ấn tượng phương Tây

Minh Hùng

05/07/2019

Trường phái Ấn tượng được biết đến rộng rãi như là trào lưu đầu tiên của nghệ thuật hiện đại, và nó vẫn là một trong những hình thức nghệ thuật phổ biến, thịnh hành nhất cho đến ngày nay. Phần nhiều những thể loại có tính đột phá thường mang chất nguyên bản đặc biệt, nhưng những người – Ấn tượng, cũng như hầu hết các nghệ sĩ, lại tìm thấy nguồn cảm hứng từ hình thức nghệ thuật khác, mà cụ thể ở đây là bản in khắc gỗ Nhật Bản.

Tại bài viết này, chúng ta sẽ khám phá ra cách thức Ukiyo-e, hay “các bức tranh về thế giới phù du” của Nhật Bản (tranh phù thế) truyền cảm hứng cho các nghệ sĩ Ấn tượng về nội dung, phong cách, hướng tiếp cận, và cuối cùng tạo nên một mối quan hệ nghệ thuật sáng tạo vượt thời gian.

“Japonism” là gì?

Japonism là từ dùng để chỉ ngành nghiên cứu nghệ thuật Nhật Bản, và cụ thể hơn, là sức ảnh hưởng Nhật Bản tới các tác phẩm châu Âu. Dù hiện tượng ảnh hưởng này sẽ còn được thấy ở nhiều trào lưu nữa – gồm cả Tân nghệ thuật (Art Nouveau) và Hậu Ấ tượng (Post-Impressionism) – nhưng nó gắn bó gần gũi nhất với trường phái Ấn tượng, bởi các nghệ sĩ như Claude Monet hay Edgar Degas đặc biệt tâm đắc với chủ đề, phối cảnh và bố cục của các bản in khắc gỗ Nhật Bản.

 Lịch sử

Vào năm 1874, cùng năm trường phái Ấn tượng chính thức nổi lên với bức vẽ “Impression, Sunrise” của Claude Monet, nhà phê bình và sưu tầm người Pháp Philippe Burty đã tạo nên thuật ngữ Japonisme, dịch ra tiếng Anh là Japonism. Ngày nay, khái niệm này dùng để chỉ ảnh hưởng của tất cả mọi hình thức nghệ thuật Nhật Bản tới mọi trào lưu nghệ thuật, nhưng ban đầu, nó chỉ thường được dùng để miêu tả vai trò nổi bật của bản khắc gỗ vào trường phái Ấn tượng mà thôi.

Dù các bản khắc gỗ tranh phù thế (Ukiyo-e) chỉ vừa mới gây được chút chú ý trong nhận thức của người Phương Tây vài thập kỷ trước đó, nhưng chúng đã trở nên vô cùng quen thuộc trong giới nghệ sĩ hay người yêu hội họa châu Âu. Chẳng hạn, Claude Monet đã nhặt nhạnh gom góp thành một bộ sưu tập bản khắc gốc ấn tượng, hầu hết trong số đó cho đến nay vẫn đang được treo tại căn nhà của ông ở Giverny.

Ưa thích tranh phù thế đến vậy, không ngạc nhiên gì khi ta thấy các nghệ sĩ Ấn tượng trộn lẫn những yếu tố từ hình thức nghệ thuật này vào trong tác phẩm của chính mình.

Sức ảnh hưởng

Đề tài

Nghệ sĩ Ấn tượng vốn có tiếng là có cách chọn đề tài đặc biệt, gồm cả biểu tượng đời thường như khung cảnh thiên nhiên hay chân dung tả thực. Hướng tiếp cận này là đăc trưng tinh túy của cả trào lưu, nhưng thực ra nó bắt nguồn từ các bản in của Nhật.

Bỏ qua chuyện cái tên nói lên tất cả, thì ta vẫn thấy bộ sưu tập những bức vẽ mẫu mực miêu tả cầu Nhật Bản của Monet là có tham khảo từ những tranh phù thế đời thường. Còn loạt tranh phụ nữ trong phòng tắm đặc trưng của Edgar Degas thì chắc chắn là được gợi hứng từ những miêu tả dòm ngó riêng tư phụ nữ nơi dục phòng, vồn thường thấy trong tranh Nhật.

Claude Monet, Water Lilies and Japanese Bridge (1899)
 Hokusai, Under Mannen Bridge at Fukagawa (1823)
 Edgar Degas, Woman Combing her Hair (1885)
Hashiguchi Goyo, Combing Hair (1920)

Phối cảnh

Không chỉ sẻ chia các đề tài chung, các bức tranh Ấn tượng và bản khắc gỗ Nhật Bản còn cùng trưng ra một hướng tiếp cận đặc trưng về phối cảnh. Thường điểm nhìn thuận lợi của người xem là từ trên cao và được định vào một góc hơi nghiêng.

Camille Pissarro, Boulevard Montmartre (1897)
Hiroshige, Sugura street (1836)

Điều này cho ta thấy cảnh một cách tổng thể, gần như là chúng được sắp đặt trên sân khấu và chúng ta quan sát từ vị trí khan giả.

Edgar Degas, The Rehearsal Onstage (1874)
Suzuki Harunobu, Woman Admiring Plum Blossoms at Night (18th century)

Bố cục phẳng

Dù có vẻ như sử dụng một phối cảnh hấp dẫn như vậy sẽ mang lại hiệu quả trong việc tạo khối, nhưng bố cục điển hình của bản khắc gỗ thì lại tương đối phẳng, với những mảng thuần màu và đường nét đậm di đè lên hiện thực. Một số nghệ sĩ Ấn tượng đã không đi theo lối ấy, mà chọn lựa cảm giác chiều sâu, nhưng một số khác, Mary Cassatt chẳng hạn, thì chấp nhận lối thẩm mỹ này.

Mary Cassatt, Woman Bathing (1890-1891)
Mary Cassatt, The Letter (1890-1891)
Toshikata Mizuno, After the Bath: Woman of the Kansei Era (1893)

Đi kèm với sự tương đồng về chủ đề và sự tương tự trong lối chọn phối cảnh, lối thẩm mỹ phẳng đầy hấp dẫn này đã hoàn toàn thu lại cái nhìn và cảm quan đặc trưng của những bản khắc gỗ Nhật Bản.

Kelly Richman-Abdou

Nguồn: mymodernmet.com

Dịch: Minh Hùng

Lãng mạn và Cổ điển: Hai cách nhìn thế giới

Thế giới quan Lãng mạn Chủ nghĩa lãng mạn là một trào lưu nghệ thuật bắt đầu ở châu Âu từ giữa thế kỷ 18 và đến nay đã có sức ảnh hưởng mạnh mẽ và sâu sắc trên toàn cầu. Tầm ảnh hưởng của nó lớn đến mức thật khó để đi sâu tìm hiểu bất cứ vấn đề nào mà không bắt gặp vị trí thống trị của chủ nghĩa Lãng mạn. Cốt tủy của tinh thần Lãng mạn là một lòng tin

Minh Hùng

03/01/2024
Xem

ISAAC LEVITAN: BẬC THẦY TRANH PHONG CẢNH NƯỚC NGA

Là một trong những họa sĩ vẽ tranh phong cảnh vĩ đại nhất của nước Nga, Isaac Levitan (1860 – 1900) đứng trên ranh giới giữa tranh hiện thực và tranh tượng trưng. Ở thế kỷ 19, cuộc sống thật không hề dễ dàng đối với những người Nga gốc Do Thái như gia đình ông. Dù người cha Ilya Abramovich là người có học vấn với mảnh bằng từ Yeshiva, ông chỉ có thể làm một gia sư ngoại ngữ ở Moscow để tạo

Minh Hùng

14/08/2019

Hồn Anime – Năng lượng nảy sinh từ bức tranh toàn cảnh

Một bản vẽ tay có “hồn” là bản vẽ toát ra được sức sống từ sự kết hợp các đường nét. Trong Hồn Anime, tác giả kiêm nhà nhân học văn hóa Ian Condry đã mượn từ “hồn” để nói đến năng lượng xã hội tập thể nảy sinh trong một mạng lưới hợp tác cùng sáng tạo anime. Muốn đưa được cái hồn anime này ra cho người khác thấy, công việc của Condry trong quyển sách là vẽ nên một bức tranh toàn

Không gian thứ ba: từ câu chuyện “Đời sống cà phê tại Nhật Bản”

Đến với  “Đời sống cà phê tại Nhật Bản” Tokyo, một buổi sáng mùa xuân, nhiệt độ ngoài trời là 20C, nắng bắt đầu lên, trời lạnh nhưng không giá buốt mà mát mẻ vô cùng. Sau khi lang thang ngắm nhìn những con phố đang dần tỉnh giấc, tôi bước vào một quán cà phê có phong cách độc đáo. Chủ quán là hai vợ chồng đã cao tuổi, rất nhanh nhẹn, cúi đầu chào đón khách theo phong cách của người Nhật. Tôi