Từ California (Mỹ) đến Pháp, Nhật Bản và hơn thế nữa, năng lượng hạt nhân đột nhiên nổi lên dữ dội.
Tờ Wall Street Journal gần đây đưa tin Thống đốc bang California (Mỹ) Gavin Newsom đang dẫn đầu nỗ lực kéo dài mười một giờ để thông qua luật nhằm mở rộng huyết mạch cho Diablo Canyon, một nhà máy hạt nhân 2.250 megawatt cung cấp khoảng 8% năng lượng sản xuất tại Golden State.
Dưới áp lực của các nhà lập pháp và các nhà hoạt động môi trường, Công ty Điện và Khí đốt Thái Bình Dương (PG&E) vào năm 2016 đã đồng ý ngừng hoạt động Diablo khi giấy phép hoạt động hết hạn vào năm 2024 và 2025. Nhưng do môi trường chính sách năng lượng gần đây, các nhà lập pháp California đã suy nghĩ lại.
Vào ngày cuối cùng của phiên họp lập pháp, các nhà lập pháp đã thông qua dự luật gia hạn nhà máy thêm 5 năm nữa.
Đây là một bước ngoặt lớn đối với Newsom, người từ lâu đã dự đoán rằng nên đóng cửa nhà máy Diablo Canyon.
“Tôi chỉ không thấy rằng nhà máy này sẽ tồn tại được sau năm 2024, 2025. Tôi không thấy điều đó,” Newsom nói khi tranh cử thống đốc vào năm 2016. “Và có một lập luận thuyết phục về lý do tại sao nó không nên (tồn tại)”.
>> Đọc thêm: Vũ khí hạt nhân – quân bài chiến lược trong giữ vị trí số 1 thế giới từ sau thế chiến II đến nay – Book Hunter
Hạt nhân tái xuất
California hầu như không đơn độc trong việc đưa ra cái nhìn thứ hai về năng lượng hạt nhân.
Bỉ là một trong số các quốc gia châu Âu đang tìm cách gia hạn giấy phép sắp hết hạn để duy trì hoạt động của các nhà máy hạt nhân. Trong khi đó, Pháp đã đề xuất xây dựng tới 14 nhà máy hạt nhân mới trong những năm tới. Nhật Bản, nước đã đóng cửa các lò phản ứng hạt nhân sau khủng hoảng Fukushima năm 2011, hiện muốn khởi động lại tới 9 lò phản ứng. Trong khi đó, Morning Brew báo cáo rằng Vương quốc Anh, Ba Lan và Cộng hòa Séc đều đang triển khai kế hoạch xây dựng các lò phản ứng hạt nhân mới.
Năng lượng hạt nhân đột ngột xuất hiện trở lại và không khó để hiểu lý do tại sao. Giá khí đốt tự nhiên đã tăng vọt trên toàn cầu. Tại Mỹ, giá khí đốt tự nhiên gần đây đã đạt mức cao nhất trong 14 năm, nhưng đó không là gì so với châu Âu, nơi mà giá đã đạt mức cao nhất mọi thời đại và tương đương với giá dầu 600 USD/thùng.
Điều này đã gây làn sóng chấn động khắp châu Âu, nơi các doanh nghiệp đang báo cáo mức tăng giá hàng năm gấp năm lần so với cùng kỳ năm ngoái.
Hiện nay có rất ít tranh luận rằng châu Âu đang ở giữa một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn diện, một phần không nhỏ là do các quốc gia theo đuổi chương trình nghị sự về năng lượng “xanh” đã chuyển từ sản xuất trong nước (đặc biệt là nhiên liệu hóa thạch và năng lượng hạt nhân) và dẫn đến sự phụ thuộc vào nhập khẩu khí đốt tự nhiên từ Nga, vốn đã bị phá vỡ bởi cuộc xâm lược Ukraine và địa chính trị của Nga.
8% điện năng của California đã biến mất?
Tình hình ở California (Mỹ) khác với tình hình ở Châu Âu, nhưng cũng có một lý do rõ ràng khiến bang này đắn đo về quyết định đóng cửa nhà máy điện lớn nhất duy nhất của mình – cụ thể là mạng lưới năng lượng đã hỏng của nó.
Các nhà điều hành lưới điện ở California tuần trước đã cảnh báo về tình trạng mất điện và khuyến khích người dân “đặt máy điều nhiệt ở mức 78 độ F trở lên, tránh sử dụng các thiết bị lớn và sạc xe điện, đồng thời tắt các đèn không cần thiết”.
Điều này không có gì mới ở California, nơi có lịch sử mất điện kéo dài mặc dù đây là một trong những nơi có tỷ lệ tiêu thụ năng lượng bình quân đầu người thấp nhất trong cả nước (phần lớn là do khí hậu ôn hòa).
Lý do cho việc này không phức tạp. California được coi là một câu chuyện thành công về năng lượng xanh, và theo một số cách thì đúng như vậy. Đầu năm nay, vào một ngày tháng Năm nhẹ nhàng, California đã sản xuất đủ điện tái tạo để đáp ứng 103% nhu cầu, lập một kỷ lục mới.
Vấn đề là một số nguồn năng lượng này không liên tục. Trong hầu hết các ngày, việc sản xuất năng lượng tái tạo không đáp ứng đủ nhu cầu người tiêu dùng, đó là lý do tại sao khoảng một nửa lượng điện của California vẫn được sản xuất bằng khí đốt tự nhiên – ngày càng trở nên đắt đỏ như đã đề cập ở trên.
Nhưng vấn đề thực sự nằm ở nguồn cung năng lượng.
Mạng lưới năng lượng của California đã quá tải, điều đó có nghĩa là việc đột ngột ngừng sử dụng năng lượng hạt nhân là một công thức dẫn đến thảm họa. Ngay cả các nhà lập pháp tiến bộ của California cũng thừa nhận, Diablo Canyon tạo ra hơn 8% tổng lượng điện của California và chiếm 17% sản lượng không phát thải carbon.
Nếu bạn cho rằng vấn đề mất điện ở California hiện đang tồi tệ – và chắc chắn là như vậy – thì hãy thử mất đột ngột 18.000 GW·giờ điện hàng năm và xem điều gì sẽ xảy ra… sau khi thêm một triệu phương tiện chạy điện vào nền kinh tế, tất cả các phương tiện này đều phải được sạc điện, khi lệnh cấm xe chạy bằng xăng của nhà nước có hiệu lực.
Bài học
Như NPR lưu ý, cú twist Diablo Canyon rất đáng chú ý vì Golden State là nơi sinh ra phong trào chống hạt nhân ở Mỹ. Các nhà bảo vệ môi trường trong nhiều năm đã phản đối năng lượng hạt nhân, “chủ yếu là do lo ngại về chất thải hạt nhân và các tai nạn tiềm ẩn cũng như mối liên hệ của nó với vũ khí hạt nhân”.
Như trường hợp Fukushima cho thấy, những lo ngại này không hoàn toàn vô căn cứ. Tai nạn hạt nhân có xảy ra (mặc dù hiếm khi). Các nhà máy hạt nhân có tạo ra chất thải phóng xạ. Có sự đánh đổi rõ ràng đối với năng lượng hạt nhân.
Tuy nhiên, sai lầm của các nhà môi trường là cho rằng sự đánh đổi chỉ có ở năng lượng hạt nhân và nhiên liệu hóa thạch. Thực tế là, tất cả hoạt động sản xuất năng lượng đều đi kèm với sự đánh đổi, và những người ủng hộ cái gọi là “năng lượng xanh” có thói quen khó chịu: xem nhẹ những đánh đổi này.
Người hàng xóm của bạn với biển báo “đi bằng phương tiện xanh” trong sân của anh ấy có thể chỉ ra chiếc F-150 của bạn tiêu tốn một gallon xăng cho mỗi 25 dặm đường, nhưng anh ấy có thể bỏ qua rằng phải mất hàng chục nghìn pound khí thải CO2 để tạo ra cục pin sạc xe Tesla của anh ấy. (Và thậm chí đừng nói cho anh ấy biết coban trong pin đến từ đâu).
Dì của bạn có thể tự hào nói về các tấm pin mặt trời mới trên mái nhà, nhưng có lẽ dì không biết rằng ngay cả ở quy mô tiện ích, năng lượng mặt trời cũng có lượng khí thải carbon cao hơn năng lượng hạt nhân hoặc các tấm pin mặt trời tạo ra hàng tấn chất thải độc hại theo đúng nghĩa đen.
Cháu gái của bạn ở Columbia có thể nói về tầm quan trọng của việc trở thành nền kinh tế “không phát thải”. Nhưng cô bé có lẽ không nhận ra các chi phí môi trường, chưa nói đến chi phí kinh tế, để đạt được điều đó—bao gồm việc khai thác 34 triệu tấn đồng, 50 triệu tấn kẽm, 40 triệu tấn chì, 5 tỷ tấn sắt và 160 triệu tấn nhôm (cho hoặc nhận).
Vấn đề rất rõ ràng: tất cả sản xuất năng lượng đều đi kèm với sự đánh đổi. Nhiều người có thể tin các chính trị gia có khả năng độc nhất vô nhị trong việc cân nhắc những ưu và nhược điểm của các đánh đổi năng lượng, nhưng cả kinh tế học và chính con mắt của chúng ta đều cho thấy điều này là không đúng sự thật.
Đối mặt với điều mà nhiều nhà bảo vệ môi trường gọi là ngày tận thế khí hậu, liệu các chính phủ châu Âu có nên loại bỏ các nhà máy hạt nhân – một trong những dạng năng lượng sạch nhất đang tồn tại – và nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch từ Nga, một quốc gia thù địch với tự do và có lịch sử nghiêng về chủ nghĩa độc tài hay không?
Tương tự như vậy, việc California loại bỏ năng lượng hạt nhân để trở thành nền kinh tế “100% không phát thải” có hợp lý hay không?
Rõ ràng câu trả lời cho những câu hỏi này là không. Trên thực tế, các chính trị gia không có bất kỳ kiến thức đặc biệt nào khi đưa ra quyết định về sự đánh đổi nào có ý nghĩa nhất, điều này có thể giải thích tại sao một thế giới dồi dào năng lượng đột nhiên phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng năng lượng không giống bất kỳ cuộc khủng hoảng nào từng thấy trong nhiều thế hệ.
Vậy nên, trong khi chúng ta nên biết ơn vì rất nhiều chính trị gia, nhà bảo vệ môi trường và các quốc gia cuối cùng đã nhận ra lợi ích của năng lượng hạt nhân, thì chúng ta cũng nên đặt câu hỏi tại sao ngay từ đầu chúng ta đã trao cho họ quyền lực lớn lao như vậy.
Nguồn: Jon Miltimore – FEE
Dịch: Hải Anh
